Người giữ hồn cốm Mễ Trì giữa nhịp sống Hà Nội hiện đại

(Sóng trẻ) - Giữa nhịp sống hiện đại, làng Mễ Trì (Nam Từ Liêm, Hà Nội) vẫn phảng phất hương cốm mỗi độ thu về. Ở đó, gia đình ông Nguyễn Tiến Hòa bền bỉ giữ nghề làm cốm trăm năm tuổi, lưu giữ một phần hồn mùa thu Hà Nội trong từng hạt nếp xanh.

Trăm năm một nếp nghề

Từ hạt lúa non trên cánh đồng, qua bàn tay người thợ, hạt cốm Mễ Trì trở thành biểu tượng của mùa thu Hà Nội. Gia đình ông Nguyễn Tiến Hòa đã nối tiếp ba thế hệ làm nghề, vẫn giữ nếp cũ giữa dòng chảy hội nhập. Với ông Hoà, việc duy trì nghề thủ công truyền thống không chỉ là giữ lửa di sản, mà còn là khẳng định bản sắc văn hóa Việt.

“Nghề này của các cụ để lại, tính ra cũng phải hàng trăm năm rồi.” ông Hòa chậm rãi kể, bàn tay vẫn thoăn thoắt sàng cốm. Sinh ra trong gia đình ba đời làm nghề, ông theo cha mẹ ra sân từ khi mới năm, sáu tuổi. Ban đầu chỉ là những bước chân lon ton quanh cối giã, rồi những lần tò mò thử tay tuốt lúa, rang nếp. Cứ thế, cái nghề làm cốm ngấm vào ông lúc nào chẳng hay như hơi thở, như máu thịt của người con Mễ Trì.

Với ông Hòa,  làm cốm không chỉ là kế sinh nhai, mà là giữ lấy “cái tinh của mùa thu Hà Nội. “Ngày nay, cốm Mễ Trì đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Mình làm không chỉ cho mình, mà để con cháu biết, để người ta còn nhớ đến làng cốm mỗi khi nhắc đến thu về,” ông Hòa nói, ánh mắt lấp lánh tự hào.

Tinh hoa trong từng mẻ cốm xanh

Nghề làm cốm tưởng đơn giản, nhưng ẩn chứa cả một nghệ thuật tinh tế và khắt khe. Để có được hạt cốm dẻo thơm, người thợ phải sống cùng đồng ruộng. Giống nếp phải là nếp cái hoa vàng hoặc nếp nương, gặt đúng độ sữa non, đúng buổi sớm còn đọng sương để giữ độ dẻo. Cắt muộn, cốm sẽ cứng; rang non, cốm sẽ nhạt; giã mạnh tay, cốm sẽ nát. Mọi công đoạn đều tuân theo “luật” của đất trời thứ luật không được viết ra, chỉ được truyền bằng trải nghiệm và thính giác của người thợ.

“Lúa phải gặt từ sớm, khi còn đọng sương. Sương đêm chính là thứ giữ cho cốm dẻo và thơm riêng. Nếu để sang hôm sau, lúa mất sương, cốm cũng mất hồn” ông Hòa chia sẻ. Một mẻ cốm ngon phải qua sáu lượt giã và sảy, cho tới khi hạt cốm mịn, dẻo, xanh óng. “Làm cốm phải dậy sớm, riêng công đoạn rang đã mất hơn hai tiếng rưỡi. Mệt thì mệt thật, nhưng nghe tiếng chày, ngửi mùi cốm lan khắp sân là quên hết nhọc,” ông cười hiền.

Với gia đình ông, những ngày cao điểm mùa thu thường kết thúc lúc 10–11 giờ đêm, khi mẻ cốm cuối cùng vừa nguội.

Hơi thở mới cho nghề trăm năm tuổi

Dẫu vậy, ông cũng hiểu rằng muốn giữ nghề, phải biết đổi mới. Trước kia, mỗi mẻ cốm được giã bằng tay, chỉ cho ra vài cân. Nay, máy móc đã được đưa vào để hỗ trợ, giúp giảm sức lao động mà vẫn giữ được hương vị truyền thống. “Máy chỉ làm việc nặng thôi, còn cái tinh của cốm thì vẫn là tay người thợ,” ông khẳng định.

Không chỉ đổi mới trong cách làm, gia đình ông Hòa còn đưa nghề cốm lên không gian mạng. Từ livestream bán cốm, quay video chia sẻ quy trình, đến mở gian hàng trên các sàn thương mại điện tử, tất cả đều do con cháu trong nhà cùng thực hiện. “Ngày xưa chỉ quanh làng quanh xã biết, giờ người tận Đà Nẵng, Cần Thơ cũng đặt được cốm Mễ Trì. Nhờ vậy mà nghề sống khoẻ hơn, bền hơn,” ông Hòa vui vẻ nói.

Dù đô thị hóa đang lấn dần vào ruộng đồng, dù lớp trẻ ưa công việc nhẹ nhàng hơn, ông Hòa vẫn tin vào sức sống của nghề cốm “Tôi chỉ mong con cháu cố gắng giữ lấy nghề của ông cha. Còn người làm, còn tiếng chày giã cốm, thì làng Mễ Trì còn tồn tại. Giữ được nghề là giữ được cái hồn của Hà Nội mỗi mùa thu.” ông nói.

Giữa nhịp sống hối hả, hình ảnh người thợ Mễ Trì cúi mình bên bếp lửa vẫn là biểu tượng lặng thầm của tình yêu nghề, của truyền thống văn hoá, của bản sắc Hà Nội.

Chính những con người bình dị ấy đang viết tiếp câu chuyện về nghề làm cốm truyền thống Hà Nội, để mỗi mùa thu trôi qua, hương cốm xanh vẫn còn đọng mãi trong lòng người Thủ đô.