Ra mắt sách “Tranh dân gian Kim Hoàng”- sự trở lại của dòng "tranh đỏ"

(Sóng trẻ) - Chiều 9/8, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam diễn ra lễ ra mắt và giới thiệu cuốn sách “Tranh dân gian Kim Hoàng", cuốn sách về dòng tranh tưởng chừng như mất dấu nay đang trở lại với đời sống tinh thần người dân Hà Nội và cả nước.

Lễ ra mắt sách “Tranh dân gian Kim Hoàng” do Nhà xuất bản Thế giới và Bảo tàng gốm sứ Hà Nội tổ chức, có sự tham gia của ông Nguyễn Anh Minh - Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam; ông Phạm Trần Long - Giám đốc Nhà xuất bản Thế giới, đơn vị xuất bản sách; nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa, tác giả cuốn sách; cùng sự hiện diện của các vị khách mới và những chuyên gia, nhà nghiên cứu, độc giả quan tâm đến lịch sử, văn hóa, mỹ thuật...

Cuốn sách được chia làm 4 chương lớn lần lượt là "Lịch sử tranh dân gian Kim Hoàng", "Dự án khôi phục tranh dân gian Kim Hoàng", "Chất liệu để sản xuất tranh Kim Hoàng" và "Tranh dân gian Kim Hoàng" do NXB Thế giới ấn hành.

Dòng "tranh đỏ" bị ký ức xóa tên

Nhắc đến tranh Tết, người ta thường nghĩ ngay đến tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống. Ít ai biết, Kim Hoàng cũng là một dòng tranh nổi tiếng xứ Kinh Kỳ xưa mỗi dịp Tết đến xuân về. Tranh dân gian Kim Hoàng hình thành từ nửa sau thế kỷ 18, xuất xứ từ làng Kim Hoàng (Vân Canh, Hoài Đức, Hà Nội) từng là một làng quê nổi tiếng với nghề làm tranh, sánh ngang cùng Đông Hồ, Hàng Trống,...

Giống với một số dòng tranh khác, tranh Kim Hoàng có những chủ đề quen thuộc với đời sống người dân nông thôn và cũng có những thể loại như tranh Tết, tranh thờ… đáp ứng được những nhu cầu đa dạng, từ trang hoàng nhà cửa nhân dịp Tết đến Xuân về, cầu cho phúc lộc đầy nhà, cho đến xua đuổi tà ma, giữ nhà yên ấm.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian, tranh Kim Hoàng dường như đứng trước một nguy cơ thất truyền, nếu như không có sự kịp thời phục hồi và phát huy giá trị của di sản này.

Dự án "Khôi phục tranh dân gian Kim Hoàng" được triển khai từ năm 2016 đến nay, do bà Nguyễn Thị Thu Hòa - Giám đốc Bảo tàng Gốm sứ Hà Nội làm chủ. Dự án đã tập hợp được nhiều nghệ nhân và nhà sưu tầm tranh dân gian Việt Nam, các họa sĩ, nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử mỹ thuật, nhiếp ảnh gia…

Hành trình đưa dòng tranh “hóa thạch” hơn 7 thập kỷ của đất Hà Thành về thời hoàng kim

Tại buổi lễ, nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa chia sẻ: “Khác với 30 dòng tranh dân gian Việt Nam khác, dòng tranh dân gian Kim Hoàng đã gần như biến mất kể từ lần xuất hiện vào Tết năm 1947. Câu chuyện của tranh dân gian Kim Hoàng không chỉ là lịch sử tranh dân gian Kim Hoàng, kĩ thuật sản xuất tranh... mà là câu chuyện phục hồi lại một dòng tranh dân gian. Công sức của tất cả các nghệ nhân tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống, các họa sĩ và nhân dân làng Kim Hoàng đã tạo nên một kì tích".

Nói về hành trình khôi phục dòng tranh tưởng chừng đã mất dấu, nhà nghiên cứu tâm sự:  "Sau 70 năm biệt tăm, dòng tranh dân gian Kim Hoàng đã trở lại để tự đi những bước đi đầu tiên ở thế kỷ 21. 6 năm qua chưa phải là một thời gian quá dài đối với một dòng tranh được khôi phục kể từ cặp Thần kê đầu tiên. Và tôi hi vọng với sự nỗ lực của nghệ nhân Đào Văn Chung, ngọn lửa do tất cả mọi người thắp nên sẽ cháy mãi ở làng Kim Hoàng”.

Ngoài phần giao lưu giữa nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Thu Hòa và các độc giả, lễ ra mắt sách "Tranh dân gian Kim Hoàng" còn có màn tái hiện quá trình làm ra một sản phẩm tranh Kim Hoàng truyền thống để độc giả có những hình dung sống động hơn về dòng tranh này.

Tranh Kim Hoàng không dùng màu phẩm như đa số các dòng tranh dân gian cuối thế kỷ XIX - đầu XX. Chất liệu phổ biến là mực tàu và các loại màu sắc có nguồn gốc tự nhiên, được trộn với chất kết dính là keo da trâu (khác với tranh Đông Hồ là dùng hồ nếp). Màu trắng tạo ra từ thạch cao, màu xanh chàm từ mực tàu hòa với nước chàm, màu đỏ lấy từ đất son, màu đen từ tro rơm rạ, màu xanh từ gỉ đồng, màu vàng từ nước ép của hạt cây dành dành,...

Về nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa

Nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa hiện là Giám đốc Bảo tàng gốm sứ Hà Nội - một trong những bảo tàng gốm sứ tư nhân đầu tiên của Việt Nam.

Khởi đầu với công việc sưu tầm gốm sứ, trong quá trình đi sưu tầm bà đã phát hiện ra có nhiều dòng tranh dân gian đặc sắc đang lưu lạc hoặc đã thất truyền. Từ đó, với mong muốn bảo tồn, giữ gìn và phát huy những di sản của ông cha ta để lại, nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa đã cất công tìm hiểu tư liệu, khảo sát điền dã thực địa để thực hiện và hoàn thành nhiều công trình khoa học đặc sắc về “tranh dân gian Việt Nam”, trong đó một số công trình được in thành sách rất công phu, như: Dòng tranh dân gian Đông Hồ, Dòng tranh dân gian Kim Hoàng, Dòng tranh dân gian Hàng Trống, Tranh dân gian Huế,…

Năm 2020, hai cuốn sách mà nhà nghiên cứu, sưu tầm Nguyễn Thị Thu Hòa tham gia thực hiện đã được vinh danh tại Giải thưởng Sách Quốc gia: Dòng tranh dân gian Đông Hồ, Dòng tranh dân gian Kim Hoàng.