Sự giao thoa giữa nghệ thuật đương đại và công nghệ trong thời đại số

(Sóng trẻ) - 14h ngày 17/12, Trang tin điện tử Sóng trẻ tổ chức Tọa đàm trực tuyến “Sự giao thoa giữa nghệ thuật đương đại và công nghệ trong thời đại số”. Chương trình được tổ chức nhằm tạo không gian thảo luận giữa các nghệ sĩ truyền thông mới, nhà làm phim trẻ về công nghệ ứng dụng trong sáng tạo nghệ thuật.

Trong thời đại số, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ đang tạo ra những thay đổi sâu rộng đối với nghệ thuật đương đại, từ phương thức sáng tạo, sản xuất đến cách thức tiếp cận và thưởng thức tác phẩm. Nghệ thuật ngày nay không còn giới hạn trong các chất liệu hay không gian truyền thống, mà ngày càng mở rộng sang những hình thức mới như nghệ thuật số, nghệ thuật tương tác, trí tuệ nhân tạo. 

Trước bối cảnh đó, Trang tin điện tử Sóng trẻ tổ chức Tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Sự giao thoa giữa nghệ thuật đương đại và công nghệ trong thời đại số”. Tại tọa đàm, các khách mời cùng thảo luận, trao đổi về: Những thay đổi của nghệ thuật đương đại trong thời đại số, sự hỗ trợ của công nghệ đối với thực hành nghệ thuật mới, đồng thời cùng bàn luận về sự tiếp nhận, tương tác của công chúng. 

Chương trình có sự góp mặt của 3 khách mời: Nghệ sĩ Minh Trần - Nhà làm phim trẻ/sáng tạo hình ảnh độc lập; Nghệ sĩ Hải Doãn - Đạo diễn phim & Nghệ sĩ truyền thông mới, Nghệ sĩ Nam Lê - Nghệ sĩ truyền thông mới. Ngoài ra, Hải Doãn và Nam Lê còn được biết đến là người sáng lập Fustic. Studio - Studio sáng tạo liên ngành tại Hà Nội đã từng ghi dấu với nhiều dự án, thành tích nổi bật trong nước và quốc tế.

Nghệ thuật đương đại trong thời đại số

Thưa các nghệ sĩ, theo quan sát và trải nghiệm của mình, các nghệ sĩ đánh giá như nào về tác động của công nghệ đối với thực hành nghệ thuật trong thời gian gần đây?

Nghệ sĩ Hải Doãn: Theo tôi, công nghệ từ xa xưa đã là một phần thiết yếu trong đời sống con người. Từ những hành động đơn giản như cắm hoa, cắt dán bằng kéo cho tới các thiết bị phức tạp. Ngày nay, khi công nghệ số phát triển mạnh mẽ, nó không chỉ dừng lại ở việc đáp ứng các nhu cầu thiết yếu, mà còn mở rộng khả năng biểu đạt, sáng tạo và giúp con người hiểu rõ hơn về chính mình. Tuy nhiên, để làm được điều đó, chúng ta cần tiếp cận công nghệ một cách nghiêm túc, hiểu đúng bản chất của nó, thay vì chỉ xem công nghệ như một xu hướng hay công cụ thuần túy.

Nghệ sĩ Minh Trần: Công nghệ và nghệ thuật luôn song hành với nhau, đặc biệt trong lĩnh vực làm phim. Sự phát triển của thiết bị ghi hình, từ ống kính phải lấy nét thủ công đến máy quay nhỏ gọn tích hợp tự động lấy nét và độ phân giải cao như 4K, 6K, 8K, đã thổi một làn gió mới vào khả năng sáng tạo của nghệ sĩ. Công nghệ không chỉ hỗ trợ kỹ thuật mà còn khơi nguồn cảm hứng mới. Bên cạnh đó, các công nghệ như 3D giúp phá bỏ giới hạn về bối cảnh, cho phép nghệ sĩ tự do xây dựng không gian sáng tạo. Đồng thời, mạng xã hội cũng mở rộng khả năng tiếp cận công chúng, giúp tác phẩm nghệ thuật lan tỏa nhanh chóng và trực tiếp hơn.

Nghệ sĩ Nam Lê: Tôi khá đồng tình với ý kiến của nghệ sĩ Hải Doãn và Minh Trần. Vì tôi sinh ra trong thời kỳ công nghệ nên tôi khá nhạy cảm với những thay đổi. Nhìn chung, những điều này là tất yếu, bởi nó luôn song hành với chính sự thay đổi của thời đại, những nhu cầu của con người. 

Nhiều khái niệm như nghệ thuật đương đại, nghệ thuật truyền thông mới hay nghệ thuật đa phương tiện hiện đang được sử dụng khá phổ biến, nhưng đôi khi vẫn bị hiểu lẫn với nhau. Theo các nghệ sĩ, đâu là những đặc trưng cốt lõi giúp nhận diện nghệ thuật đương đại trong bối cảnh công nghệ số hiện nay?

Nghệ sĩ Hải Doãn: Chúng ta nên quay về bản chất của những cụm từ đó. Thứ nhất là bản chất về thời gian, nghệ thuật đương đại xuất hiện từ nửa sau thế kỷ 20. Ngoài ra, nghệ thuật này có những ý niệm. Ý niệm sẽ luôn luôn là một cái mà người ta rất quan trọng ở trong cái nghệ thuật đương đại, tiếp theo là những cách thức chúng ta truyền tải nó. Cách hiểu về nghệ thuật đương đại này sẽ bao quát hết những khái niệm về nghệ thuật truyền thông mới hay nghệ thuật đa phương tiện. 

Theo tôi hiểu, nghệ thuật đa phương tiện chỉ đơn giản là một cách thức chúng ta sử dụng để sản xuất tác phẩm. Đa phương tiện là mình sử dụng những cái thể loại truyền thông nhiều phương tiện. Với cả cái thời đại số hiện nay thì chúng ta có hình ảnh, video, báo chí, chúng ta có. Nghệ thuật truyền thông mới đánh trực tiếp vào việc thứ nhất là có concept, thứ hai là kỹ thuật chúng ta sử dụng.

Trong thể hiện công nghệ, nghệ sĩ thay vì tập trung quá nhiều vào những công cụ kỹ thuật thì cần tập trung vào giá trị cốt lõi trước, sau đó sẽ áp dụng công nghệ lại để phục vụ mục đích truyền tải cho người xem

Nghệ sĩ Minh Trần: Công nghệ chính là một đặc trưng của nghệ thuật đương đại. Chúng giúp ích rất nhiều cho quá trình sáng tạo, như máy quay, ống kinh. Trong quá trình dựng phim, AI cũng được sử dụng một cách thông minh. Tuy nhiên, chúng ta chỉ nên sử dụng công nghệ ở một mức độ nhất định. Nghệ thuật nào cũng cần người nghệ sĩ đầu tư chất xám vào tác phẩm. 

Nghệ sĩ Nam Lê: Tôi đồng tính với quan điểm trên của Minh Trần và Hải Doãn. 

Thưa nghệ sĩ Minh Trần, với lĩnh vực nghệ sĩ đang theo đuổi là visual storytelling/ kể chuyện bằng hình ảnh, công nghệ đã thay đổi cách nghệ sĩ sáng tạo như thế nào?

Nghệ sĩ Minh Trần: Trong lĩnh vực tôi đang theo đuổi là dựng phim, công nghệ giúp ích rất nhiều. Thời kỳ mới xuất hiện công cụ ghi hình, những ống kính đều cần có người vận hành, nhưng bây giờ các công ty công nghệ đã phát triển ống kính này bằng cách sử dụng sử dụng tia hồng ngoại để lấy những dữ liệu để truyền tải về ống kính. Ống kính MF (ống kính máy ảnh chỉ cho phép người dùng tự xoay vòng lấy nét bằng tay) trở thành AF (Auto Focus - Lấy nét tự động). Đó là những công nghệ đã giúp ích cho tôi trong quá trình quay phim. 

Về kể chuyện, tôi không phủ nhận việc sử dụng AI để lên ý tưởng. Tuy nhiên, chúng ta cần sử dụng AI một cách thông minh, mình chỉ sử dụng nó trong một khối lượng nhất định chứ không phải toàn bộ.

Nghệ sĩ Hải Doãn có nền tảng là một đạo diễn hình ảnh. Tuy nhiên, anh hiện đang chú trọng vào các sản phẩm nghệ thuật truyền thông mới - kết hợp giữa nghệ thuật với công nghệ. Còn nghệ sĩ Nam Lê theo đuổi nghệ thuật ý niệm kết hợp với sắp đặt quy mô lớn. Theo 2 anh, nghệ thuật truyền thông mới trong bối cảnh công nghệ phát triển vượt trội đã có thêm những màu sắc gì?

Nghệ sĩ Hải Doãn: Tôi nghĩ thay đổi lớn nhất chính là cách khán giả tương tác với một tác phẩm. Trong thời đại công nghệ phát triển, khán giả không còn đứng nhìn tác phẩm và chiêm ngưỡng mà họ tham gia chiêm nghiệm nó. Cùng một tác phẩm, tôi ưu tiên để cho khán giả hòa mình vào thế giới của tác phẩm ấy. Nghệ thuật truyền thông mới sinh ra để phục vụ mục đích như vậy.

Nghệ sĩ Nam Lê: Những hệ thống công nghệ tạo nên tác phẩm được coi là sinh vật sống. Ngoài việc chúng thể hiện những ý niệm, thông điệp thì công nghệ này còn lấy những thông tin từ môi trường xung quanh cái để nó đối thoại với người xem. 

Các nghệ sĩ đã tìm kiếm và lựa chọn, thử nghiệm chất liệu mới trong những sáng tạo nghệ thuật của mình như thế nào trong suốt thời gian qua?

Nghệ sĩ Nam Lê: Giống như tôn chỉ tôi đặt ra cho chính bản thân và các cộng sự, chúng tôi luôn luôn đặt tinh thần thử nghiệm những cái mới. Một người nghệ sĩ tìm hiểu các công nghệ mới, phần mềm mới có thể tìm kiếm chất liệu. Bên cạnh đó, tôi luôn dành khoảng lặng để tìm lại chính tôi, vì con người thường chạy theo media, mà quên mất các giá trị thực tế.

Nghệ sĩ Hải Doãn: Cách làm nghệ thuật, cách tạo ra sản phẩm của tôi khá máy móc, thế nhưng, tôi cũng khá bay bổng và tin rằng đằng sau sự bay bổng, cảm hứng đấy có sự hệ thống. Quy tắc hệ thống của tôi trong quy trình sáng tạo đơn giản là ưu tiên việc tôi kể câu chuyện gì trước và tìm cách kể câu chuyện hiệu quả chứ không phải quyết định sử dụng kĩ thuật này hay kĩ thuật kia ngay từ đầu. Chúng ta nên đặt hiệu quả câu chuyện được kể lên hàng đầu sau đó là đến sự tính toán để tạo ra sản phẩm tốt nhất.  

Nghệ sĩ Minh Trần: Về quá trình sáng tạo của tôi cũng vậy, cái đầu tiên tập trung là câu chuyện, cốt lỗi. Khi có ý tưởng, câu chuyện đủ mạnh, chất liệu chỉ là công cụ phục vụ. Nhiệm vụ của tôi phải dựa theo ý tưởng để tìm công cụ giúp miêu tả được ý tưởng đó. Và mạng xã hội vừa là một công cụ vừa là một nơi để thể nghiệm những sản phẩm thông qua phản ứng của khán giả. 

Trong thời đại số, khi tác phẩm nghệ thuật được tiếp cận nhanh hơn, rộng hơn và trong nhiều bối cảnh khác nhau. Theo các nghệ sĩ, những tiêu chí nào giúp một tác phẩm nghệ thuật đương đại được nhìn nhận là có chiều sâu và giá trị lâu dài, thay vì chỉ tạo ấn tượng nhất thời?

Nghệ sĩ Minh Trần: Một tác phẩm có giá trị sâu, cốt lõi và cảm xúc nằm ở câu chuyện và ý niệm tác giả muốn truyền đạt cho khán giả. Và những câu chuyện trong đấy không thể lỗi thời. Trong các dự án cá nhân nhiều lúc tôi bỏ nhiều công sức nhưng sau khi đăng tải tính theo lượt tương tác lại không nhận được nhiều.  Nhưng với riêng bản thân tôi, quá trình tạo ra tác phẩm đó đã mang lại giá trị to lớn. Chúng ta không nên dựa vào lượt thích, bình luận trên mạng xã hội để đánh giá sản phẩm đó sâu sắc hay không mà cần dựa vào quá trình. Quá trình đó mình được học hỏi, thử nghiệm những thứ mới, đấy chính là ý nghĩa thực sự của sáng tạo nghệ thuật. 

Nghệ sĩ Nam Lê: Theo tôi, đối với sự phát triển công nghệ kèm truyền thông mạng xã hội, nếu chỉ đánh giá giá trị tác phẩm bằng lượt tương tác trên mạng xã hội mà không chú trọng vào việc là đằng sau tác phẩm đó, nghệ sĩ đã sản xuất rất công phu. Mạng xã hội thường khoe ra những cái rất đẹp mà không thấy mặt tối, chính quá quá trình tôitìm, chiêm nghiệm các ý niệm trong tác phẩm, trận trọng các giá trị truyền thống thủ công trong thời đại bây giờ là sự sâu sắc.

Nghệ sĩ Hải Doãn: Tôi đồng tình với nghệ sĩ Nam Lê, tuy nhiên có góc độ cá nhân hơi khác. Đối với tôi, sản phẩm có chiều sâu thực ra đơn giản chỉ là tôi đồng bộ hóa được mục tiêu tôi làm với ý nghĩa của sản phẩm mà khán giả nhận được. Vì vậy, chúng ta cần tìm mọi cách để kể câu chuyện, mục tiêu đấy ra ngoài, và khi tiếp nhận với tác phẩm, mỗi khán giả sẽ có điểm chạm riêng để đánh giá. 

Sự giao thoa giữa công nghệ và nghệ thuật đương đại cùng những đón nhận của công chúng

Được biết nhà làm phim trẻ/sáng tạo hình ảnh độc lập Minh Trần đang theo đuổi con đường dựng phim chuyên nghiệp với thế mạnh là kết hợp các hiệu ứng thị giác phức tạp như SFX, VFX hay 3D. Trong quá trình sáng tạo, anh tư duy như thế nào để dung hòa những công nghệ này vào các thước phim thực tế? 

Nghệ sĩ Minh Trần: Đối với tôi, tôi luôn hạn chế dùng hiệu ứng có sẵn, mà tôi sẽ chủ động tạo ra hiệu ứng. Vì nếu chúng ta lạm dụng cái "có sẵn" đó quá nhiều, người xem sẽ bị phân tâm và đặt câu hỏi tại sao lại như thế. Làm phim có AI hỗ trợ nhưng không thể thay thế. Ví dụ dự án sam sung cần xoá nền phức tạp, ngày xưa chúng ta phải làm nhiều bước nước nhưng bây giờ chỉ cần 1,2 bước do sự hỗ trợ của công nghệ, nhưng sau đấy vẫn là con người làm tiếp để hoàn thiện tác phẩm. 

Công nghệ tạo sinh đang là một từ khóa rất 'nóng' nhưng vẫn còn khá mơ hồ với đại chúng. Là người kết hợp nhuần nhuyễn giữa tư duy nghệ thuật và sức mạnh của công nghệ tạo sinh, nghệ sĩ truyền thông mới Hải Doãn sẽ mô tả như thế nào để giải thích khái niệm này cho người ngoại đạo?

Nghệ sĩ Hải Doãn: Ở công ty của chúng tôi, chúng tôi thường sử dụng các hệ thống tương tác thời gian thực, nơi hành động của người xem có thể tạo ra phản hồi ngay lập tức theo những quy luật nhất định, tương tự như trong một trò chơi. Từ các quy luật đó, tác phẩm có thể liên tục biến đổi và phát triển theo nhiều hướng khác nhau. Cách tiếp cận này giúp chúng tôi tạo nên những tác phẩm nghệ thuật tạo sinh, mở ra trải nghiệm mới, nơi khán giả có thể nhìn thấy chính tôi trong quá trình phát triển của tác phẩm, thay vì chỉ tiếp nhận một sản phẩm đã hoàn thiện và đóng khung.

Trong dự án Re.imagine, nghệ sĩ Nam Lê, Hải Doãn cùng các cộng sự đã tạo nên hệ thống tạo sinh đưa khán giả trải nghiệm những giai điệu âm nhạc cổ điển mới với đa giác quan. Sự tương tác thông qua tác phẩm này được thể hiện như thế nào, thưa anh Nam Lê? 

Nghệ sĩ Nam Lê: Nói riêng về phần hình ảnh, mục đích ban đầu tôi muốn tạo ra không gian để các nghệ sĩ chơi trên sân khấu theo phong cách sơn dầu. Quy trình này gồm ba giai đoạn: sử dụng phần dữ liệu môi trường xung quanh, tiếng đàn violin, cello đưa vào hệ thống; hệ thống công nghệ sẽ xử lý dữ liệu và ở phần đầu ra hình ảnh, hệ thống vẽ nên nét bút tạo nên bức tranh. 

Theo các nghệ sĩ, liệu sự lệ thuộc vào những công cụ kỹ thuật số (máy móc, phần mềm) có làm công chúng bị choáng ngợp và mất đi "tính thủ công" và cảm xúc nguyên bản - vốn là đặc trưng khi tiếp cận sản phẩm nghệ thuật truyền thống?

Nghệ sĩ Hải Doãn: Thời đại hiện nay, có rất nhiều ý kiến đồng tình hoặc trái chiều xoay quanh công nghệ AI, tôi luôn muốn tìm câu trả lời thích đáng nhất. Để bớt choáng nghợp, công chúng phải hiểu được bản chất. Trong đó, khán giả phải hiểu được sản phẩm đó thuộc lĩnh vực nghệ thuật nào, đặc trưng của loại hình nghệ thuật đó và mong muốn cao hơn là họ có thể hiểu được ý niệm của nghệ sĩ. Kể từ đó chúng ta không đánh giá trái chiều tác phẩm liên quan đến AI. Mọi người thường nghĩ đến AI làm ra sản phẩm quá dễ dàng, mất đi tính kĩ thuật, tỉ mỉ của một con người, tuy nhiên phải đặt câu hỏi, người nghệ sĩ có chú tâm đến sự tỉ mỉ hay không. 

Nghệ sĩ Minh Trần: Đồng tình với quan điểm của Nam Lê, tôi cho rằng trí tuệ nhân tạo đang phát triển vượt xa những gì chúng ta từng hình dung. Chỉ vài năm trước, việc tạo ra các sản phẩm quảng cáo bằng AI còn là điều khó tưởng tượng, nhưng hiện nay, chỉ với một hệ thống AI, người ta đã có thể sản xuất trọn vẹn một sản phẩm truyền thông. Tuy nhiên, như Nam Lê đã chia sẻ, khi công nghệ trở nên phổ biến, người sáng tạo càng cần sử dụng AI một cách thông minh và đúng mục đích. Dù AI có thể làm giảm bớt yếu tố thủ công, nhưng đồng thời cũng giúp rút ngắn thời gian làm việc, mở ra thêm không gian cho tư duy và sáng tạo.

Nghệ sĩ Nam Lê: Mình nghĩ trong quãng thời gian chuyển giao các công nghệ mới new media art khán giả tiếp cận với tâm thế tò mò và hứng thú. Họ hứng thú về công nghệ, loại hình, cách tiếp cận ra sao, tuy nhiên dần dần theo thời gian các công nghệ đó trở nên bình thường, lúc này nghệ sĩ sẽ phải đặt ra câu hỏi là ý niệm đằng sau mỗi tác phẩm đấy là gì. Đặt câu hỏi điểm khác biệt giữa con người và AI là gì. 

Trong môi trường số, sự tương tác của khán giả đóng vai trò như thế nào trong việc hoàn thiện tác phẩm? 

Nghệ sĩ Nam Lê: Yếu tố khán giả rất quan trọng trong phần tác phẩm. Chính khán giả là người cung cấp thông tin, để chúng tôi có thể sử dụng các dữ liệu, thông tin cho các tác phẩm của chúng tôi.

Nghệ sĩ Minh Trần: Trong ngành điện ảnh, các hình thức phim tương tác đã bắt đầu xuất hiện, cho phép khán giả lựa chọn hành động tiếp theo của nhân vật, tương tác với lời thoại và dẫn đến những kết cục khác nhau. Từ đó, mỗi lựa chọn tạo ra một kịch bản riêng, biến người xem từ vị trí thụ động thành người đồng sáng tạo. Ngoài ra, khán giả còn có thể khám phá, mở ra những tầng ý nghĩa mà người nghệ sĩ chưa từng nghĩ đến.

Nghệ sĩ Hải Doãn: Nếu đã thực hành nghệ thuật và tạo ra một tác phẩm, thì người tiếp nhận luôn giữ vai trò vô cùng quan trọng. Mình từng nhận được một câu hỏi rất hay: “Nếu trên thế giới này chỉ có một bạn, liệu bạn có lựa chọn làm nghệ thuật không?”. Câu hỏi đó khiến tôi nhìn nhận lại và hỏi bản thân lý do làm nghệ thuật là gì và làm cho ai xem. Với tôi, sáng tạo là để truyền đạt thông tin, cảm xúc và nhận lại ý niệm từ những sinh thể sống khác. Vì vậy, mục tiêu cốt lõi của mỗi tác phẩm là đối thoại, và khán giả chính là yếu tố tiên quyết, không thể thiếu trong quá trình sáng tạo.

Nghệ thuật đa phương tiện đã bùng nổ trên thế giới từ những năm 90 cùng với Internet. Tuy nhiên, tại Việt Nam, loại hình này đang chuyển mình từ việc "phản chiếu sự phát triển công nghệ" sang "bày tỏ cá tính cá nhân". Theo quan sát của các nghệ sĩ đương đại, sự đón nhận của công chúng Việt Nam đối với sự chuyển dịch này trong những năm gần đây đã thay đổi như thế nào? 

Nghệ sĩ Minh Trần: Về sự đón nhận của công chúng nói chung rất khó đoán định. Vì khi tôi làm một tác phẩm nghệ thuật còn dựa vào rất nhiều yếu tố: sản phẩm phẩm đấy thể hiện tính cá nhân của mình hay sản phẩm đấy ưu tiên đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Nếu làm dự án cá nhân thì mình sẽ đưa được những dấu ấn cá nhân nhiều hơn.

Nghệ sĩ Hải Doãn: Công chúng, đặc biệt là công chúng ở Việt Nam thường tập trung vào sự bày tỏ của công nghệ. Họ muốn xem có gì mới có gì hay ho về mặt cảm xúc trực tiếp, một kĩ xảo, âm thanh trông như thế nào, thay vì mong muốn tìm hiểu ý nghĩa thực sự của nó. Tuy nhiên quan điểm của tôi, sử dụng công nghệ trong nghệ thuật truyền thông mới là yếu tố tiên quyết, khác với nghệ thuật đương đại, cách thức chỉ là phần phụ. Ngoài nghệ sĩ thì công chúng cần nhận thức được người nghệ sĩ đang thể nghiệm loại hình nào, đặc trưng của loại hình đó, kể câu chuyện gì.

Theo các diễn giả, liệu có ranh giới nào giữa việc dùng công nghệ để tôn vinh giá trị nghệ thuật và việc dùng nó như một 'chiêu trò' hút khách? Làm sao để trải nghiệm công nghệ không lấn át thông điệp cốt lõi mà nghệ sĩ muốn gửi gắm?

Nghệ sĩ Nam Lê: Mục đính sử dụng công nghệ và thương mại rất khác nhau, khi có các công nghệ, phần mềm mới người ta rất tò mò, đưa các công nghệ đấy vào trong tác phẩm. Đó là các sử dụng công nghệ khác nhau. Quan trọng là mục đích sử dụng của công nghệ và chính người nghệ sĩ ấy, người nghệ sĩ ấy có muốn sử dụng công nghệ đấy hay không. 

Nghệ sĩ Minh Trần: Đối với tôi, tôi đón nhận theo hướng cởi mở, không phán xét, chỉ đánh giá khách quan. Trong lĩnh vực làm phim, công nghệ luôn cần song hành cùng sáng tạo. Điều quan trọng không phải là có sử dụng công nghệ hay không, mà là sử dụng nó một cách thông minh. Trong quá trình làm việc, tôi luôn ưu tiên những phương pháp thực hành trực tiếp; chỉ khi gặp những giới hạn không thể giải quyết bằng cách thủ công, tôi mới lựa chọn đến công nghệ như một công cụ hỗ trợ.

Nghệ sĩ Hải Doãn: Một tác phẩm được sinh ra bắt nguồn từ người nghệ sĩ, vì thế trách nhiệm đầu tiên thuộc về người nghệ sĩ. Họ có trách nhiệm là làm thế nào để công chúng hiểu được ý niệm của tác phẩm thay vì bề mặt. Hãy tôn trọng khán giả, nếu chiêu trò là 1 mục tiêu thì cũng xứng đáng thử, trừ khi mục đích là một điều gì đấy tiêu cực phải sử dụng chiêu trò. Ngược lại, khán giả cũng có một phần trách nhiệm trong việc hiểu rõ một trong những lý do khán giả có điểm chạm thứ nhất phải do người nghệ sĩ thứ hai là khán giả nếu có định nghĩa về 1 loại hình nghệ thuật thì sẽ có các câu hỏi lạc đề, xao nhãng, nhìn vào cái hào nhoáng của công nghệ. Vì thế, phải có trách nhiệm từ 2 phía. 

Có ý kiến cho rằng "Dù công nghệ phát triển đến đâu, bản sắc và tiếng nói cá nhân vẫn là yếu tố then chốt". Theo các diễn giả, trong dòng chảy công nghệ vũ bão, các nghệ sĩ trẻ cần chuẩn bị tâm thế gì để làm chủ công nghệ thay vì để công nghệ dẫn dắt tư duy sáng tạo của tôi?

Nghệ sĩ Minh Trần: Đối với tôi AI rất hữu dụng, sử dụng một cách thông tôi, tôi sử dụng nó chứ không đẻ nó sử dụng tôi. Việc học hỏi là tất yếu, nhưng không được để lạm dụng.

Nghệ sĩ Hải Doãn: Trong thời đại công nghệ số, các bạn trẻ cần chủ động trang bị kiến thức và kỹ năng về công nghệ. AI là một công cụ có hai mặt, vì vậy cần tiếp cận với tâm thế cởi mở và tỉnh táo. Không thể phủ nhận những tiện ích mà công nghệ mang lại, nhưng cũng cần thừa nhận những mặt hạn chế của nó. Điều quan trọng là nhìn vào mặt tích cực nhiều hơn, đồng thời hiểu rõ bản chất cốt lõi để công nghệ thực sự trở thành công cụ phục vụ cho sáng tạo.

Nghệ sĩ Nam Lê: Dù công nghệ phát triển đến đâu, nghệ thuật vẫn luôn xoay quanh con người và những câu hỏi về con người. Nếu quá phụ thuộc vào AI, con người rất dễ đánh mất vai trò trung tâm của tôi trong sáng tạo. Vì vậy, với các bạn trẻ, điều quan trọng không nằm ở việc dùng AI để làm gì, mà là hiểu rõ bản chất và mục tiêu sáng tạo trước khi sử dụng công nghệ như một công cụ bổ trợ.

Trong 3 - 5 năm tới, các nghệ sĩ có những dự báo như thế nào về sự phát triển/thay đổi của nghệ thuật đương đại trong dòng chảy mạnh mẽ của công nghệ và truyền thông? 

Nghệ sĩ Minh Trần: Mình không quá chú trọng đến việc dự đoán tương lai. Trên thực tế, công nghệ trong lĩnh vực phim ảnh và nghệ thuật đã phát triển rất mạnh mẽ, và bản thân tôi cũng chưa thể trải nghiệm hết tất cả những công nghệ mới. Thay vì quá quan tâm đến tương lai, tôi tập trung vào việc hiểu rõ những gì đang có ở hiện tại, nắm bắt bản chất cốt lõi của công nghệ và tìm ra cách sử dụng chúng một cách thông minh nhất.

Nghệ sĩ Nam Lê: Nghệ thuật và công nghệ luôn song hành cùng nhau. Việc dự đoán trước sự phát triển của công nghệ giúp người làm nghệ thuật giữ được tâm thế cởi mở, sẵn sàng đón nhận những điều hiện tại có thể còn chưa khả thi. Tuy nhiên, khi công nghệ ngày càng phát triển, nghệ thuật của con người cũng sẽ quay trở lại với những giá trị cốt lõi, đặt ra câu hỏi về bản chất và giá trị của con người. Bên cạnh sự bùng nổ của công nghệ, các loại hình nghệ thuật truyền thống, mang tính thủ công, nhiều khả năng sẽ được nhìn nhận và trân trọng hơn.

Nghệ sĩ Hải Doãn: Nghệ thuật đương đại là một lĩnh vực rất khó để dự đoán hay thay đổi nhanh chóng, và bản thân tôi cũng chưa đủ cơ sở để đưa ra những nhận định xa hơn. Điều duy nhất tôi luôn chắc chắn là hiểu rõ bản thân có thể làm gì và nên tập trung vào những giá trị tôi kiểm soát được. Với những điều còn chưa rõ, tôi giữ tâm thế cởi mở để đón nhận. Nếu nhìn công nghệ theo hướng tích cực, sự phát triển của nó sẽ ngày càng mạnh mẽ và tạo thêm nhiều cơ hội cho sáng tạo.

Câu hỏi của độc giả gửi về cho chương trình và trên sóng livestream trực tiếp

Chức năng nào trong After Effect là hữu ích nhất đối với quá trình sáng tạo hình ảnh của nghệ sĩ Minh Trần? (Độc giả Bùi Nhật Anh, Hà Nội)

Nghệ sĩ Minh Trần: Chúng ta không thể biết hết trong After Effect có những gì, quan trọng là tôi có ý tưởng, từ ý tưởng mới cho ra hiệu ứng nhất định. 

Khi công nghệ ngày càng phổ biến thì người nghệ sĩ đang thực hành nghệ thuật hay chỉ đang học cách sử dụng công nghệ? (Độc giả Ngọc Vi, Hà Nội)

Nghệ sĩ Hải Doãn: Tùy thuộc vào nhận thức, cách nhìn cả hai chiều. Nếu nghệ sĩ giải quyết được mục tiêu của họ với ý niệm tích cực và khán giả nâng cao được nhận thức trong quá trình tiếp nhận thì quá trình đối thoại diễn ra dễ dàng hơn, khán giả sẽ có cái nhìn đúng đắn hơn đối với nghệ sĩ. 

Trong quá trình sáng tạo tác phẩm, ý tưởng hay kỹ thuật là phần khó nhất? (Độc giả Minh Phương, Hà Nội)

Nghệ sĩ Hải Doãn: Tôi không gặp khó khăn ở ý tưởng, nếu khó khăn ở kĩ thuật thì tôi rất đón nhận, xem nó là thách thức để khám phá ra những điều mới. Khó khăn lớn nhất là ở con người, làm việc tập thể nhưng dù gì nó là điều tất yếu nên chúng tôi luôn đón nhận và tìm cách giải quyết. 

Trung bình, một sản phẩm nghệ thuật tương tác mất thời gian bao lâu để thực hiện. (Độc giả Nguyễn Khoa Đăng, Hà Nội)

Nghệ sĩ Nam Lê: Điều này phụ thuộc nhiều vào ý tưởng, cách mình muốn thể hiện ý tưởng. Không có khoảng thời gian cụ thể để hoàn thiện từng tác phẩm, chúng tôi có thể lên ý tưởng, 3D, render trong vài ngày, nhưng để biến ảnh tĩnh sang chuyển động thì phải mất 1-3 tuần. Có những dự án từ bước lên ý tưởng, vẽ ra, lên mẫu 3D kéo dài từ 3 - 4 tháng hoặc nửa năm.