Vị thế việc làm của nữ giới Việt Nam - Bài 3: Phụ nữ Việt và cuộc đua việc làm trong kỷ nguyên AI, Fintech, ESG

(Sóng trẻ) - Trong vài năm trở lại đây, xu thế nghề nghiệp về trí tuệ nhân tạo, tài chính công nghệ hay năng lượng phủ sóng mạnh mẽ toàn cầu. Những người phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ Việt Nam không đứng ngoài làn sóng đổi mới. Trong kỷ nguyên AI, Fintech và ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị), họ đang tái định nghĩa khái niệm “nữ giới trong nghề nghiệp” - không chỉ là người tham gia, mà là người dẫn dắt cuộc chơi.

Khi những giấc mơ công nghệ đến trước thời đại AI

Từ những bộ phim viễn tưởng tuổi thơ đến những dòng code trên màn hình, nhiều bạn nữ Việt đã nhìn thấy bản thân mình trong thế giới công nghệ từ rất sớm. Bạn Nguyễn Thị Phương Anh (2002, Hà Nội) - cử nhân ngành Công nghệ thông tin tại Đại học RMIT kể rằng đam mê với AI đến với cô như một điều tự nhiên. “Năm sáu tuổi, tôi thường ngồi xem các chương trình về robot và trí tuệ nhân tạo. Sau này, bố mẹ cho đi tham quan triển lãm công nghệ, cảm giác như cả thế giới mở ra trước mắt. Từ đó tôi biết, công nghệ không phải chuyện của tương lai, mà là con đường bản thân sẽ đi”, Phương Anh chia sẻ. 

Theo thống kê của Bộ Thông tin & Truyền thông, phụ nữ chỉ chiếm khoảng 15% trong tổng lực lượng lao động ngành Công nghệ thông tin (CNTT). Tuy nhiên, tỷ lệ này đang tăng nhanh: riêng trong giai đoạn 2020-2024, số sinh viên nữ học CNTT tăng hơn 35%, và nhóm này đang dần tiến vào các vị trí chiến lược trong doanh nghiệp công nghệ. Không ít nữ sinh đã chọn IT không phải vì xu hướng nghề nghiệp nở rộ, mà họ khao khát được tạo giá trị bền vững cho cộng đồng. 

Vũ Thị Minh Ngọc, sinh viên Greenwich Việt Nam, hiện đang thực tập tại khối Khoa học dữ liệu của VPBank chia sẻ rằng IT là nơi cô tìm thấy ý nghĩa của sự kiên nhẫn và sáng tạo. “Lập trình không hề khô khan như mọi người nghĩ. Khi tôi viết ra một đoạn code giải được vấn đề thực tế, cảm giác như tôi vừa giúp thế giới vận hành thông minh hơn. Tôi nghĩ, phụ nữ làm IT không thua kém ai, chỉ cần được tin tưởng và tạo cơ hội” Minh Ngọc cho biết thêm. 

Ở các tập đoàn lớn như FPT Software, 30% nhân sự hiện là nữ, trong đó nhiều người giữ vai trò quản lý nhóm AI, chuyên viên R&D hay cố vấn kỹ thuật. Cùng với đó, các cộng đồng như Women Who Code Vietnam, SheCodes, hay chương trình Google Women Techmakers đang trở thành bệ đỡ, giúp hàng nghìn phụ nữ Việt bước vào ngành này với tâm thế tự tin hơn bao giờ hết. “Phụ nữ như chúng tôi không muốn được ưu tiên. Chúng tôi chỉ cần được nhìn nhận và đánh giá đúng năng lực của bản thân” Phương Anh nói thêm.

Giấc mơ công nghệ của phụ nữ Việt, vì thế, không bắt đầu từ thời đại AI mà từ niềm tin rằng công nghệ cũng có thể mang hình dáng của phụ nữ. Và không chỉ dừng lại ở công nghệ, nó đang lan tỏa sang tài chính công nghệ, năng lượng xanh hay các dự án phát triển bền vững. Ở đó, phụ nữ Việt tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt, kiến tạo giải pháp cho một tương lai hài hòa giữa đổi mới và trách nhiệm xã hội.

Biến những chông gai thành sức mạnh 

Từ đam mê đến hiện thực là một hành trình dài, đôi khi gập ghềnh hơn đối với phụ nữ. Trong ngành công nghệ, định kiến “phụ nữ không hợp với kỹ thuật” vẫn còn hiện hữu. Nhưng nhiều người đã chọn cách đối mặt và biến những áp lực thành động lực.

Khánh Ly (26 tuổi, Hà Nội), chuyên viên phát triển sản phẩm công nghệ cấp cao tại công ty Cổ phần công nghệ Teko Việt Nam, chia sẻ rằng cô từng là nữ IT duy nhất trong team 15 người. “Có thời điểm tôi phải làm việc gấp đôi để chứng minh năng lực. Tôi luôn đến công ty sớm nghiên cứu trước về phần mềm sẽ được đề cập trong cuộc họp. Tan làm, ngoài việc đọc thêm tài liệu trên các nền tảng thư viện số, bản thân tôi chủ động tham dự các triển lãm, tọa đàm giao lưu công nghệ. Đối với phụ nữ, những người đã có gia đình như tôi, việc sắp xếp thời gian để cân bằng vô cùng khó khăn. Nhưng càng khó, tôi càng muốn vượt qua. Vì nếu bỏ cuộc, người ta sẽ lại nói ‘đấy, phụ nữ mà’ ” Khánh Ly tâm sự.

Theo khảo sát của TopDev Việt Nam (2024), 60% phụ nữ làm trong lĩnh vực công nghệ từng cảm thấy bị đánh giá thấp hơn đồng nghiệp nam, nhưng 85% trong số họ khẳng định chính điều đó khiến họ nỗ lực hơn. Không chỉ vậy, khả năng tổ chức, tư duy hệ thống và giao tiếp vốn là điểm mạnh tự nhiên của phụ nữ đang giúp họ chiếm lợi thế trong các lĩnh vực như quản lý dự án, chuyển đổi số, và dữ liệu người dùng.

Bạn Minh Ngọc cũng chia sẻ thêm rằng trong các nhóm làm việc, bạn thường đảm nhận vai trò kết nối và tổng hợp ý tưởng. Đôi lúc, bản thân bạn trẻ cũng rơi vào tình huống khó xử khi gặp phải những câu hỏi hóc búa về code, về kiến thức chuyên sâu từ các sinh viên khác giới. “Nhưng công nghệ không chỉ có code. Nó còn là cách con người hợp tác và sáng tạo cùng nhau, là nơi phụ nữ phát huy sức mạnh mềm. Khi được làm việc và chia sẻ về công nghệ cùng các đồng nghiệp khác, đặc biệt là đồng nghiệp nữ, tôi càng cảm phục tinh thần chinh chiến, sự quyết đoán cùng kiến thức nền tảng chắc chắn của họ”, Minh Ngọc chia sẻ. 

Giới chuyên môn đánh giá phụ nữ đang dịch chuyển từ vị thế “người theo sau” sang vai trò “người kiến tạo” trong hệ sinh thái công nghệ mới. Ở các lĩnh vực như Fintech, phân tích dữ liệu hay chuyển đổi số, những năng lực vốn được xem là thế mạnh của nữ giới như khả năng tổ chức, giao tiếp và nhìn nhận vấn đề đa chiều lại đang trở thành lợi thế cạnh tranh. 

Bà Phạm Thị Thanh Huyền - Phó Giám đốc, Kế toán trưởng công ty Cổ phần SSS Việt Nam nhận định: “Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo và tự động hóa phát triển, yếu tố “con người” đang được định giá lại. Sự nhạy cảm xã hội, khả năng thấu hiểu và tư duy hướng người dùng vốn là đặc trưng của nữ giới, giúp họ trở thành “chất xúc tác nhân văn” trong thế giới công nghệ lạnh lùng của dữ liệu. Phụ nữ chính là những người có độ nhạy cảm xã hội cao - điều rất cần trong thiết kế sản phẩm công nghệ hướng đến con người. Khi tuyển dụng hay tổ chức các buổi tọa đàm chia sẻ về tài chính và công nghệ, tôi thường dành sự ưu ái cho phái nữ, để họ có cơ hội được tham gia, có kinh nghiệm thực chiến thêm nhiều kiến thức chuyên môn mới. Từ đó, họ càng thêm vững vàng và tự tin trên con đường phát triển sự nghiệp”. 

 Chắp cánh cho phụ nữ trong cách mạng công nghệ xanh và chuyển đổi số

Bên cạnh AI và Fintech, lĩnh vực phát triển bền vững (ESG) cũng là sân chơi mới cho phụ nữ Việt. Họ không chỉ tham gia mà còn tạo dấu ấn trong cuộc cách mạng công nghệ xanh và chuyển đổi số ngành năng lượng tái tạo.

Theo báo cáo mới của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC), tỷ lệ phụ nữ tham gia vào các ngành năng lượng mặt trời, tái chế nhựa, sản xuất nông nghiệp xanh tại Việt Nam vẫn còn khiêm tốn chỉ khoảng 23% ở lực lượng lao động chính thức, chưa kể số lượng vị trí lãnh đạo nữ chỉ chiếm 21%.​

Tuy nhiên, phụ nữ Việt đã và đang là nhân tố tích cực trong công tác bảo vệ môi trường, thích ứng và giảm thiểu tác động biến đổi khí hậu, góp phần đáng kể vào phát triển kinh tế xanh, bền vững.

Do đó, Chính phủ, các tổ chức quốc tế và cộng đồng doanh nghiệp cũng thúc đẩy nhiều chương trình tập huấn, học bổng và dự án nhằm tăng cường khả năng lãnh đạo và tham gia của phụ nữ trong lĩnh vực này. Việc trao quyền kinh tế cho phụ nữ trong ESG được xem là yếu tố then chốt nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững quốc gia. 

“Hơn nữa, xã hội hiện nay cũng tạo ra nhiều cơ hội hơn cho phụ nữ theo đuổi những lĩnh vực này. Ví dụ như trường Đại học RMIT có riêng suất học bổng ngành Công nghệ thông tin dành cho nữ giới, nhằm khuyến khích và hỗ trợ các bạn mạnh dạn theo đuổi lĩnh vực vốn từng được xem là “lãnh địa” của nam giới. Đồng thời, một số công ty công nghệ và năng lượng cũng rất chú trọng đến bình đẳng giới, tạo môi trường làm việc cởi mở hơn cho phụ nữ. Đây là một tín hiệu đáng mừng vì nó cho thấy sự công nhận và đầu tư thực chất cho vai trò của phụ nữ trong thời đại chuyển đổi số”, Phương Anh nhấn mạnh. 

Thực tế, chuyển đổi số cũng tạo cơ hội cho phụ nữ làm việc linh hoạt hơn, kết hợp giữa công nghệ và môi trường. Điều này giúp phụ nữ cân bằng tốt hơn giữa công việc và cuộc sống, đồng thời gia tăng năng suất và sáng tạo trong các ngành công nghệ xanh, tài chính và năng lượng.