Ba chị em vùng cao chung đam mê khởi nghiệp từ dược liệu

(Sóng trẻ) - Tận dụng nguồn nguyên - dược liệu phong phú, quý hiếm của núi rừng ban tặng, 3 chị em gái từ đôi bàn tay trắng cùng rủ nhau khởi nghiệp, làm chủ các hợp tác xã (HTX) ở vùng cao Đà Nẵng.

Từ sản vật núi rừng tới làm chủ HTX

Vượt qua những cung đường ngoằn ngoèo đến với vùng cao Phước Năng (TP.Đà Nẵng), chúng tôi bắt gặp những cánh đồng lúa lứt đen của hơn 600 hộ dân giữa bạt ngàn núi rừng. Đây là giống lúa bản địa của đồng bào Giẻ Triêng nơi đây, cũng là tâm huyết nghiên cứu, áp dụng phương pháp trồng trọt bằng khoa học kỹ thuật tăng năng suất cây trồng của chị Nguyễn Thị Hằng (SN 1983, xã Phước Năng, TP.Đà Nẵng).

“Gia đình tôi xuất thân từ nông dân, bao đời làm lụng vất vả mà năng suất cây trồng không cao. Càng thương người dân quê mình, có hộ làm 3-4 sào ruộng nhưng vẫn không đủ ăn. Thuận theo xu hướng nông nghiệp hiện đại, nông nghiệp xanh tôi bàn bạc với chồng rồi mạnh dạn đầu tư 4 máy cấy, 1 máy gieo, hơn 30.000 khay gieo mạ cho người dân. Ngoài ra, tôi còn hướng dẫn cho bà con quy trình trồng trọt hoàn toàn bằng phân hữu cơ và các chế phẩm sinh học nhưng vẫn đảm bảo lúa đạt chất lượng, sản lượng cao” - chị Hằng nói.

Giải quyết vấn đề năng suất lúa, tăng thu nhập cho gia đình và người dân địa phương, chị Hằng còn đam mê khởi nghiệp với cây ba kích tím. Qua một chương trình truyền hình về mô hình tiêu biểu trồng ba kích ở Tây Giang cách đây 6 năm, chị Hằng tìm đến tận nơi, tham quan và học hỏi mô hình đó. Nghiên cứu thổ nhưỡng và khí hậu địa phương đủ điều kiện trồng loại dược liệu này, chị Hằng nhập giống về trồng thử. 

Phát triển khỏe mạnh sau 3 năm, chị thu hoạch mỗi gốc nặng 1,5kg và được khách hàng ưa chuộng, đến hỏi mua với giá tối thiểu 100.000 đồng/kg. Bước đầu thành công, chị Hằng thành lập HTX Nông nghiệp và dịch vụ tổng hợp Phước Năng, giải quyết việc làm cho hơn 30 người dân địa phương.

Tương tự em gái của mình, chị Nguyễn Thị Nga (SN 1980, xã Phước Hiệp, TP.Đà Nẵng) cũng vô cùng tâm huyết với các loại dược liệu quý của quê hương. Từng là một cử nhân ngành sư phạm, nhưng sau khi ra trường chị Nga lại “bén duyên” với các loại dược liệu. Chị chuyển sang buôn sâm, bán dược liệu… rồi theo đuổi ngành Y học cổ truyền. Đồng thời lĩnh hội những bài thuốc gia truyền từ người cha chồng là một lương y có tiếng vùng cao, chị Nga hiểu rõ về đặc tính, công dụng của các loại thảo dược và càng nung nấu đam mê chế biến, sản xuất dược phẩm.

Nhắc tới thảo mộc miền sơn cước này, chị Nga tự hào nói: “Vùng cao Phước Sơn trước đây là một thủ phủ dược liệu của TP.Đà Nẵng mới. Với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi đã giúp cho dược liệu ở đây đạt dược tính cao. Nguồn dược liệu dồi dào nhưng nó đang bị sử dụng một cách lãng phí, chưa phát huy hết công dụng. Bởi người dân địa phương cung cấp những sản phẩm thô cho các lái buôn với giá rất rẻ. Giá trị cao như thế, đáng ra nó phải có một giá thành tương xứng”.

Thế là nữ doanh nhân Phước Hiệp ấy bắt tay vào sản xuất các loại dược phẩm từ sâm dây, sâm cau, sâm ngọc linh, mật ong rừng, gạo lứt, sơn trà, hoa xuyến chi… Trong quá trình chế biến, chị sử dụng các loại máy móc, thiết bị hiện đại như máy sấy, máy nghiền, máy đóng gói… Đồng thời, với mỗi sản phẩm mới, nữ doanh nhân ấy đều tuân thủ nghiêm ngặt từng công đoạn sản xuất, nghiên cứu kỹ càng sự kết hợp hương vị dược liệu để tạo ra một sản phẩm độc đáo, có giá trị cao đối với sức khỏe người tiêu dùng.

Với phương châm xây dựng mô hình “bạch tuộc”, đến nay các sản phẩm của HTX Kiên Nga do chị Nga làm chủ đã có mặt khắp cả nước từ các tỉnh phía Bắc như TP.Hà Hội, Hải Phòng vào đến phía nam TP.Hồ Chí Minh…

Khác với 2 chị của mình, chị Nguyễn Thị Huê (SN 1985) lấy chồng xa quê, về xã Trà Giáp (TP.Đà Nẵng). Tuy nhiên, người em út cũng cùng đam mê khởi nghiệp với dược liệu núi rừng. 

Nặng lòng với những sản vật địa phương như quế trà my, cam bản địa, thiên niên kiện… chị Huê từng bước học, nhận biết, chế biến các loại thuốc nam, tinh dầu, cao xoa… Sau đó, chị thành lập HTX Sản xuất nông sản và dược liệu Bản Boa. 

Câu chuyện khởi nghiệp của chị Huê cũng là hành trình mang hương vị đại ngàn ra phố. Mỗi sản phẩm trước khi tới tay người tiêu dùng đều được kiểm tra chất lượng và đóng gói cẩn thận với cam kết an toàn sức khỏe. HTX Bản Boa từng ngày tìm cách mang sản phẩm tiến sâu, lan xa qua livestream, bán hàng trên các kênh thương mại điện tử. 

Xây dựng thương hiệu OCOP

Cùng khởi nghiệp và mang khát vọng tiến vào OCOP, 3 chị em vùng cao ấy đều quyết tâm nâng tầm thương hiệu qua chương trình này. 

Mở đầu, chị cả Nguyễn Thị Nga đưa 2 sản phẩm đầu tiên là ngũ cốc sâm dây và sâm dây ngâm mật ong đạt chuẩn OCOP 3 sao năm 2023. Năm 2024, chị lại thành công mang trà Ngọc Linh Tâm xúc tiến thương mại tại thị trường OCOP.

Chị Nga cho biết, tuy thương hiệu HTX Kiên Nga đã có chỗ đứng trên thị trường nhưng tệp khách hàng chủ yếu là khách quen, doanh nghiệp. Chị mong muốn tìm kiếm cơ hội cung ứng, phát triển sản phẩm bền vững. Và sau khi gia nhập OCOP, lượng khách hàng của HTX đã tăng lên đáng kể, đối tượng mua sản phẩm được mở rộng bao gồm các khách lâu năm và cả khách tiềm năng như các cơ quan nhà nước, đại biểu các tỉnh thành…

Nối gót chị gái, chị Huê cũng mang thương hiệu Bản Boa với “đứa con” trà cam quế túi lọc và tinh dầu thiên niên kiện vào chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”. Mặc dù trong hành trình xúc tiến thương mại, chị đã gặp không ít khó khăn do địa hình vùng núi, đường đi bất tiện, hồ sơ phức tạp nhưng vượt qua thách thức, HTX đã được nhà nước hỗ trợ đầu tư máy móc. Và nhất là khi sản phẩm đạt chuẩn OCOP, không chỉ nhóm khách hàng là các cơ quan nhà nước mà người dân tiêu dùng tin tưởng, ủng hộ nhiều hơn.

“Các sản phẩm của tôi chủ yếu trị xương khớp, giảm căng thẳng, làm dịu các vết côn trùng cắn… nên được khách hàng rất ưa chuộng, nhất là nhóm khách hàng trung niên, người lớn tuổi. Nhưng càng hút khách hơn khi sản phẩm đạt chuẩn OCOP, HTX của tôi được hỗ trợ quảng bá, tham gia các hội chợ, triển lãm và kết nối thị trường, giúp tăng cơ hội tiếp cận với các đại lý, siêu thị, các cửa hàng đặc sản… Đồng thời, chúng tôi còn được tập huấn, tư vấn kỹ thuật từ chuyên gia, giúp cải thiện sản phẩm và phát triển thương hiệu của mình hơn nữa” - chị Huê chia sẻ.

Đồng quan điểm, chị Hằng cho biết trên thị trường hiện nay có nhiều cơ sở, doanh nghiệp bán gạo lứt đen với các giá khác nhau, cạnh tranh khốc liệt. Đến khi gạo lứt đen của HTX Phước Năng đạt chuẩn OCOP năm 2024 đã gây dựng được lòng tin với khách hàng về một sản phẩm chỉn chu từ công đoạn sản xuất đến đóng gói, đảm bảo an toàn vệ sinh và chất lượng.

Cũng nhờ mạnh dạn dấn thân vào chương trình OCOP, gạo lứt đen của chị Hằng bán được giá cao hơn trước. Đáng nói, nhiều công ty thu mua lúa/gạo với sản lượng lớn và hiện đã có hai công ty tại TP.Hà Nội kết ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm.

Tiếp tục phát triển sản phẩm OCOP này, chị Hằng định hướng thời gian tới sẽ tiếp tục đầu tư máy tách màu để giảm bớt công đoạn sàng lọc, phân tách gạo trắng lẫn vào gạo lứt đen. Đồng thời, không ngừng hoàn thiện, phát triển “đứa con” của mình, chị Hằng quyết tâm nâng cấp sản phẩm lên OCOP 4 sao.

Phát triển vùng dược liệu

Để hiện thực hóa ước mơ nâng chuẩn sản phẩm OCOP, xây dựng vùng nguyên liệu tự chủ là hành trình đầu tư, phát triển tiếp theo mà cả 3 chị em vùng cao Quảng Nam đều hoạch định. 

Đối với sản phẩm lúa lứt đen sản xuất loại gạo OCOP, chị Hằng nhờ đến sự hỗ trợ đắc lực của chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền, vận động người dân mở rộng diện tích gieo trồng giống lúa này. Đồng thời, chủ HTX Phước Năng còn thu mua giống lúa bản địa cho người dân với giá 17.000 đồng/kg (cao hơn so với trước đây) nhằm tạo hứng khởi cho người dân tập trung trồng trọt.

Đến nay chị cũng đã mở rộng diện tích trồng ba kích từ 500m2 đất ban đầu lên hơn 3.000m2. Trong đó, không chỉ trồng ba kích tím nhập từ Tây Giang, chị Hằng còn trồng và kêu gọi người dân trồng giống ba kích bản địa.

Tương tự, HTX Kiên Nga hiện nay cũng đang hỗ trợ người dân xã Phước Thành (TP.Đà Nẵng) chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ keo sang dược liệu. Với kế hoạch xây dựng vùng nguyên liệu liên kết để cung ứng, sản xuất các loại dược phẩm của mình, chị Nga hào hứng chia sẻ: “Khoảng 2 năm nữa, chúng tôi tự tin có đủ tiêu chuẩn về cơ sở HACCP, vùng nguyên liệu Organic, máy móc đúng quy chuẩn 1 chiều sản xuất khép kín… để sản phẩm của HTX Kiên Nga không chỉ dừng lại ở chuẩn OCOP 3 sao mà nâng lên 4 sao, 5 sao”.

Không chỉ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, xây dựng thành công vùng dược liệu đảm bảo nguyên liệu phát triển sản phẩm tâm huyết, chị Huê còn không ngừng tìm cách bảo tồn - phát triển có trách nhiệm nguồn tài nguyên mà rừng ban tặng.

Trong quá trình thu mua các loại dược liệu từ người dân, chủ HTX Bản Boa tâm sự: “Mặc dù là những sản phẩm từ rừng tự nhiên, nhưng nếu người dân khai thác không đúng cách sẽ làm cạn kiệt nguồn tài nguyên quý giá này. Chính vì vậy, thu mua cho người dân với giá thành cao, tôi đặt ra yêu cầu cung cấp sản phẩm có hàm lượng dược chất cao nhất. Để bảo tồn nguồn dược liệu cũng như bảo vệ rừng tự nhiên, tôi hướng dẫn chi tiết, kỹ càng cho thành viên HTX và người dân chỉ hái củ già, giữ lại phần lá sát thân củ để cây tiếp tục sinh trưởng chứ không nhổ cả cây như trước đây”.