Đổi mới phương pháp giảng dạy để học sinh thêm yêu Lịch sử

(Sóng trẻ) - Sau 5 năm thực hiện đổi mới toàn diện giáo dục, định hướng tư duy sáng tạo trong dạy và học trở thành trọng tâm của chương trình. Nhiều giáo viên đang tích cực thay đổi phương pháp giảng dạy để học sinh hứng thú và yêu thích môn Lịch sử.

“Lịch sử không phải môn học khô khan”

Với số điểm 29,5 (Lịch sử 10, Ngữ văn và Địa lý 9,75), Bùi Thị Huế - đang là sinh viên năm 2, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - trở thành thủ khoa khối C00 của thành phố Hà Nội trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024. Tuy nhiên trước đó, Huế từng không có hứng thú trong việc học Lịch sử. Nữ sinh chỉ đạt 6,5 điểm môn thi này trong lần khảo sát đầu tiên.

“Với ý định thi khối D01, em không quan tâm nhiều đến Lịch sử. Em chỉ thực sự học môn này khi quyết định chuyển sang khối C00. Và việc học ban đầu cũng không đến từ niềm yêu thích mà đơn giản là vì thi cử” - Huế bộc bạch.

Sau khi nghiêm túc với môn học, nữ sinh nhận ra Lịch sử không chỉ nằm ở những sự kiện, con số trên giấy mà còn nhiều điểm hấp dẫn khác. Huế tìm ra phương pháp học tập riêng của mình, kết hợp giữa hệ thống bằng sơ đồ và so sánh các sự kiện. Bên cạnh đó, em thường tham khảo các video, podcast về lịch sử để tạo cảm hứng học tập.

“Việc hiểu được bản chất sự kiện giúp em thấy được khía cạnh khác của môn học và ghi nhớ tốt hơn, em không còn nghĩ Lịch sử là môn học vẹt như trước đây. Với sơ đồ và bảng so sánh, các sự kiện trở nên logic, có tính chất liên kết hệ quả với nhau một cách khoa học, độc đáo” - Huế nhận định.

Theo nữ sinh, học sinh chưa yêu thích môn học Lịch sử xuất phát từ việc không tìm ra được phương pháp phù hợp. Nếu được tiếp cận môn học dưới hình thức sáng tạo, đổi mới, các em sẽ không còn thấy Lịch sử là môn học khô khan.

Để Lịch sử không chỉ nằm trên những trang giấy

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với định hướng phát triển tư duy cũng mong muốn học sinh phát triển khả năng tự học và tìm ra phương pháp học tập phù hợp với bản thân. Sau 5 năm thực hiện đổi mới, phổ điểm tốt nghiệp THPT môn Lịch sử đang có xu hướng ổn định hơn trước đây.

Trước năm 2022, môn Lịch sử từng “đội sổ” nhiều năm với mức điểm trung bình thấp, nhiều thí sinh có điểm số dưới 5. Sau nỗ lực đổi mới môn học, trong 4 năm gần đây, điểm số Lịch sử có xu hướng tăng ở mức điểm khá. Năm 2025, lứa học sinh đầu tiên thi tốt nghiệp theo chương trình 2018 cũng đạt điểm số ổn định ở môn thi này với 1510 điểm 10 trên cả nước.

Song, những số liệu trên vẫn chưa bao quát được toàn bộ thực trạng. Nhiều học sinh vẫn có tâm lý coi Lịch sử là môn học phụ hoặc đăng ký thi để “chống trượt”, tiếp thu một cách máy móc. Vì vậy, giáo viên Lịch sử đang nỗ lực hết mình trong xây dựng bài giảng, đa dạng hoạt động trải nghiệm lớp học để các em hiểu bản chất và thực sự yêu thích môn học.

Nhắc đến câu chuyện truyền cảm hứng cho học sinh yêu thích môn Lịch sử, thầy Phùng Chí Tân - giáo viên Lịch sử, Trường THCS Vân Canh (Hoài Đức, Hà Nội) - nhớ về cậu học trò cũ Đỗ Anh Khôi. “Em Khôi vốn là học sinh đội tuyển Toán, không có hứng thú với Lịch sử. Tôi vẫn nhớ khi giao nhiệm vụ giới thiệu dòng tranh Hoàng Kim của địa phương, em đã xin không làm vì muốn dành thời gian ôn thi vào lớp 10” - thầy Tân kể lại.

Với tâm huyết của mình, thầy Tân đã tâm sự, động viên để Anh Khôi hiểu được ý nghĩ của hoạt động. Sau đó, em quyết tâm thực hiện và hoàn thành được video giới thiệu về dòng tranh quê hương. Khi chia sẻ lại với thầy, Anh Khôi cho biết, em cảm thấy xúc động và tự hào về nét di sản của địa phương, điều mà em từng nghĩ không quan trọng. “Sau lần đó, Anh Khôi bắt đầu đam mê tìm hiểu về di tích văn hóa. Em bất ngờ xin chuyển từ đội tuyển Toán sang đội tuyển Lịch sử và cũng đã đạt giải khuyến khích vòng thi cấp huyện” - thầy Tân bộc bạch.

Có thể thấy, giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc “truyền lửa” cho học sinh. Và theo thầy Tân, nguyên nhân dẫn tới tình trạng học sinh không thích học Lịch sử nằm ở cách dạy và học tại các nhà trường vẫn còn nặng về lý thuyết, chưa có những sự đột phá đổi mới về phương pháp, kỹ năng dạy học.

Để giải quyết điều này, thầy Tân đã đưa những hoạt động thực tế tại các di tích địa phương vào giảng dạy. Học sinh được hướng dẫn thực hành các loại hình nghệ thuật như trải nghiệm hát Quan họ, làm tranh dân gian Hoàng Kim. “Thầy cô cần mở rộng tư duy của các em qua trải nghiệm thực tế. Làm sao để các em cần hiểu Lịch sử không chỉ dừng lại ở một môn học. Đó là bản sắc và cội nguồn dân tộc mà chúng ta cần phải trân trọng và tự hào” - thầy Tân chia sẻ.

Cùng chung tinh thần với thầy Tân, cô Nguyễn Thị Hương - giáo viên Lịch sử, Trường THPT Hồng Thái (Hà Nội) - cũng không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy để phát triển năng lực và tạo hứng thú cho học sinh.

Tận dụng lợi thế công nghệ, cô Hương sử dụng những đoạn phim tư liệu, phần mềm thực tế ảo tham quan bảo tàng trong tiết dạy. Từ đó, học sinh có thể ghi nhớ các mốc sự kiện một cách dễ dàng.

Ngoài ra, lớp học của cô Hương còn được tổ chức dưới hình thức sân khấu hóa nội dung, các trò chơi lịch sử dân gian. Học sinh được kiểm tra đánh giá dưới hình thức tham gia ngoại khóa, làm sản phẩm STEM, thuyết trình, ngoại khóa nhập vai làm chiến sĩ, người kể chuyện.

Theo cô Hương, học sinh nào cũng có thể say mê và hào hứng với Lịch sử nếu giáo viên biết định hướng để các em dễ dàng tiếp cận môn học. “Thành công của những bộ phim điện ảnh gần đây cũng chứng tỏ đề tài lịch sử nếu được khai thác tốt sẽ chiếm được tình cảm, sự quan tâm của giới trẻ” - cô Hương chia sẻ thêm.