Hàng chục nghìn vụ cháy đang đẩy Amazon đến đỉnh điểm

(Sóng trẻ)- Hỏa hoạn tiếp tục bùng phát dữ dội tại rừng Amazon ở Brazil trong năm thứ hai liên tiếp, làm dấy lên lo ngại của các nhà khoa học. Họ cho rằng rừng nhiệt đới này có thể bị tàn phá đến mức không thể cứu vãn.

Kể từ khi Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro nhậm chức, các biện pháp chính phủ đưa ra nhằm hạn chế các đám cháy bất hợp pháp có rất ít tác động, vì các vụ cháy rừng và nạn phá rừng đã xóa sổ những khu rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới.

Hầu hết các đám cháy ở Amazon là do những người chiếm đất và chủ trang trại nuôi mèo rừng, tìm cách biến rừng nhiệt đới thành các doanh nghiệp nông nghiệp sinh lợi của riêng họ. Và tháng 8 này là thời điểm đặc biệt tồi tệ đối với những vụ cháy như vậy: Dữ liệu sơ bộ do Viện Nghiên cứu Không gian Quốc gia (INPE) thu thập cho thấy có 29.307 vụ cháy ở Amazon của Brazil vào tháng trước.

Tuy nhiên, do vấn đề kỹ thuật với thiết bị theo dõi vệ tinh các vụ cháy của NASA, các chuyên gia cho rằng con số đó có thể còn cao hơn. Albert Setzer, nhà khoa học cấp cao của INPE, cho biết con số cuối cùng của các vụ cháy được ghi nhận vào tháng 8 dự kiến ​​sẽ tăng 2% so với tổng số vụ cháy vào tháng 8 năm 2019.  Điều này sẽ khiến tháng 8 năm nay trở nên tồi tệ nhất trong 10 năm trở lại đây.

Càng có nhiều đám cháy, rừng nhiệt đới càng nhanh chóng bị biến thành đồng cỏ cho gia súc được chăn nuôi và các hoạt động trồng đậu nành bất hợp pháp. Theo nghiên cứu từ tổ chức phi chính phủ MapBiomas-  tổ chức theo dõi việc sử dụng đất ở Brazil, 95% diện tích rừng bị phá ở Brazil vào năm 2019  là rừng bị sử dụng bất hợp pháp. Tasso Azevedo, cựu giám đốc dịch vụ rừng Brazil và là điều phối viên của MapBiomas, cho biết: “Hầu hết (các đám cháy) là do sử dụng rừng bất hợp pháp”.

Nạn phá rừng ở Brazil Amazon- quần xã sinh vật đạt 1.830 dặm vuông, diện tích lớn hơn bang Rhode Island, trong giai đoạn từ tháng giêng đến tháng 7 năm 2020. Số liệu tháng 8 về nạn phá rừng vẫn chưa được công bố.

Tới một điểm cực hạn?
Theo Carlos Nobre, một trong những nhà khoa học và nhà nghiên cứu về khí hậu hàng đầu của Brazil, khi các vụ cháy rừng tiếp tục diễn ra, Amazon nhanh chóng sẽ tới điểm cực hạn, các khu vực rộng lớn của rừng nhiệt đới sẽ không còn có thể tạo ra đủ mưa để duy trì hệ sinh thái nơi đây.

Một khi điều đó xảy ra, rừng nhiệt đới sẽ bắt đầu chết, cuối cùng biến thành thảo nguyên, Nobre nói.

Các nhà khoa học cho biết Amazon đóng vai trò như một " máy điều hòa nhiệt độ " cho hành tinh, ảnh hưởng đến nhiệt độ và lượng mưa toàn cầu. Và rừng Amazon khỏe mạnh cũng hấp thụ carbon dioxide, trong khi đám cháy thì ngược lại, giải phóng một lượng lớn carbon dioxide giữ nhiệt vào bầu khí quyển.

Nạn phá rừng Amazon của Brazil đã gia tăng kể từ khi Bolsonaro nhậm chức vào năm 2019 và các nhà môi trường cáo buộc tổng thống khuyến khích sử dụng tài nguyên trên các vùng đất được bảo vệ.

Áp lực từ các nhà đầu tư và công ty quốc tế trong mùa hè này đã khiến Tổng thống Brazil phải ban hành lệnh cấm kéo dài 120 ngày kể từ ngày 15 tháng 7, cấm hỏa hoạn ở Amazon và Pantanal, khu vực đất ngập nước lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, dữ liệu của INPE dường như cho thấy lệnh cấm đã hoàn toàn bị bỏ qua. Từ ngày 15 tháng 7 đến cuối tháng 8, các đám cháy ở Amazon vẫn ở mức tương tự (khoảng 35.000 đám cháy) và gần như tăng gấp bốn lần (từ năm 2035 lên 7320 đám cháy) ở Pantanal, so với cùng kỳ năm 2019.

Brazil cũng đã phát động “Chiến dịch Green Brazil 2” vào tháng 5, trong đó huy động lực lượng vũ trang chống phá rừng và cháy rừng ở Amazon cùng với các cơ quan môi trường liên bang và lực lượng cảnh sát địa phương.

Nhưng họ cũng thất bại trong việc ngăn chặn sự tàn phá rừng ở Amazon, Phó chủ tịch Hamilton Mourão- người lãnh đạo chiến dịch thừa nhận. Mourão phát biểu trong một cuộc họp báo ngày 4 tháng 9: "Chúng tôi đã đến muộn trong cuộc chiến chống phá rừng" và yêu cầu cần thêm thời gian để đưa ra kết quả.

Biên giới cuối cùng: Amazonas
Bang Amazonas của Brazil là một trong những biên giới cuối cùng, nơi hầu hết các khu rừng vẫn được bảo tồn. Nhưng ngay cả ở đó, hoạt động bất hợp pháp của lâm tặc và chủ trang trại vẫn đang mở rộng.

Nạn phá rừng đã tăng lên thành 209% ở tiểu bang Amazonas kể từ khi Bolsonaro nhậm chức - xóa 844 dặm vuông rừng trong vòng chưa đầy 2 năm.

Việc mở rộng nông nghiệp không được kiểm soát đã thúc đẩy các hộ nông dân và chủ trang trại nhỏ lẻ địa phương vào rừng nhiều hơn mỗi năm. "Những khu đất gần các trục đường chính tập trung nhiều hơn vào tay của một số chủ đất lớn, vì vậy những chủ đất có ít quyền lực kinh tế bị đẩy vào rừng sâu hơn, cho dù do áp lực kinh tế, áp lực chính trị hay sử dụng bạo lực", Rômulo Batista- nhà vận động rừng cấp cao của tổ chức Hòa bình xanh cho biết.

Các khu vực xuống cấp nhất giáp với hai đường cao tốc liên bang ở phía nam của Amazonas. Trong thành phố Apuí, gần ngã ba của cả hai con đường, nạn phá rừng đạt 110 dặm vuông vào năm ngoái, nghĩa là gần gấp đôi so với năm 2018.

Và mỗi khi biên giới nông nghiệp được đẩy vào bên trong rừng, Amazon lại tiến gần hơn đến điểm cực hạn của nó.

Nobre nói, một biểu hiện cho thấy việc phá rừng đang gia tăng là mùa khô kéo dài hơn. Ban đầu điều này sẽ được cảm nhận ở Brazil và các nơi khác ở Nam Mỹ, vì Amazon tạo ra một phần lớn lượng mưa cho phần còn lại của đất nước, và cũng ảnh hưởng đến các trận mưa ở các nước láng giềng Paraguay, Uruguay và Argentina.

Ngay cả nông dân và chủ trang trại cũng sẽ cảm thấy hậu quả do phá rừng mang lại. Batista cho biết: "Nạn phá rừng này sẽ dẫn đến giảm lượng mưa, đặc biệt là ảnh hưởng đến ngành nông nghiệp, vốn đang khiến nạn phá rừng thêm trầm trọng”.

Nếu một ngày nào đó Amazon biến mất hoàn toàn, lượng mưa trung bình của Brazil sẽ giảm tới 25% , theo dự đoán dựa trên một mô hình của các nhà nghiên cứu tại Đại học Princeton . Nhiệt độ trung bình cũng sẽ tăng 2 độ ở Brazil và 0,25 độ trên toàn thế giới.

Theo INPE, cho đến nay, Amazon  đã mất 17% diện tích ban đầu.

Nobre cho rằng: “Thật khó để nói khi nào Amazon sẽ biến mất, nhưng chúng tôi thấy rằng điều nàyđang đến nhanh hơn chúng tôi nghĩ trước đây”.