Kỹ năng nhà báo điều tra cần có

(Sóng trẻ) - Một tác phẩm phóng sự điều tra đòi hỏi sự dấn thân của nhà báo vào những sự việc với đầy dẫy những khó khăn hiểm nguy không lường trước được. Kỹ năng điều tra tốt sẽ góp phần bảo vệ sự an toàn cho chính nhà báo và tạo nên một tác phẩm thành công. 

Kỹ năng quan sát, phân tích, cải trang, thực nghiệm, phỏng vấn, áp dụng công nghệ kĩ thuật hiện đại là những kỹ năng điều tra thường được nhà báo áp dụng.

1. Kỹ năng quan sát.

Độ tỉ mỉ trong quan sát, thu thập tài liệu minh chứng cho khả năng khả năng nhập cuộc, bao quát tình huống, đi sâu vào vấn đề của nhà báo.

Chỉ bất kì một chi tiết nhỏ cũng có thể là sơ hở của đối tượng điều tra. Trong các bài phóng sự điều tra của các nhà báo nổi tiếng, chúng ta phát hiện họ đã để ý đến những chi tiết dù nhỏ nhất. Chẳng hạn, trong bài “Vị đắng mật ong”, nhà báo Lãng Quân đã rất để ý quan sát từng chi tiết như những nguyên liệu phụ kiện làm mật ong giả tại cơ sở (nước giếng, hóa chất, trên gần cổ chai mật ong giả ít mật ong thật, bôi sáp ong, …); để ý quan sát những bảng hiệu, những tổ ong vàng óng người bán sử dụng như “chiêu trò” qua mắt khách hàng dọc đường từ Xuân Mai lên Hòa Bình.

2. Kỹ năng phân tích sự việc.

Phóng sự đã áp dụng rất nhiều kỹ năng phân tích sâu một vấn đề với nhiều câu hỏi và sự nghi ngờ. Tại sao? Như thế nào? 

Nhìn nhận khách quan một sự việc đang có vấn đề ở nhiều khía cạnh, đặt ra những nghi ngờ và đi tới phân tích, tìm ra sự thật là kỹ năng cần có ở các nhà báo, phóng viên điều tra giỏi.

3. Kỹ năng cải trang

Nhà báo không dùng chức danh, nghề nghiệp, địa vị xã hội thực sự của mình mà tồn tại ở hình thức khác, nghề nghiệp khác, và phải diễn đạt vai diễn đó như thật. Nhờ vậy, nhà báo tiếp cận đối tượng cần điều tra, thâm nhập vào cơ sở rồi quan sát, thu thập thông tin vạch trần những sai phạm.

Như nhà báo Đỗ Doãn Hoàng có chia sẻ: “Biết mình là nhà báo họ sẽ không nói ra sự thật, thì mình phải vào vai đối tượng mà nó muốn nói chuyện, muốn đưa sự thật”.

4. Kỹ năng thực nghiệm

Nhà báo đã đặt ra tình huống phát sinh nài dự kiến đối với đối tượng để khai thác thông tin. Chẳng hạn, sau khi dùng kỹ năng cải trang, nhà báo sẽ tiếp cận đối tượng, tạo tình huống lạ (khách mua nhiều hàng, bạn của sếp,..) để đối tượng bất ngờ, ứng phó không kịp.

5. Kỹ năng phỏng vấn.

Phỏng vấn để lấy được thông tin là kỹ năng rất khó trong thể loại phóng sự điều tra. Cái khó của nhà báo chính là làm sao khai thác được lời nhân vật tự kể ra sự thật ẩn đằng sau hiện thực mà ai cũng biết. “Phỏng vấn mà như không phỏng vấn”, trò chuyện tự nhiên và nói những chuyện không liên quan, nhưng dẫn dắt đối tượng phải buột miệng nói ra sự thật, ấy mới là tài năng của nhà báo điều tra.

6. Kỹ năng áp dụng công nghệ kĩ thuật hiện đại

Máy quay thu nhỏ, ống kính zoom, ghi âm, smartphone, bộ lưu trữ điện toán đám mây… là những phương tiện tác nghiệp được nhà báo điều tra thường xuyên sử dụng. Ghi âm phải dùng 2 máy, quay hình phải dùng 2 máy; Các tệp hình ảnh nên lưu trữ ở điện toán đám mây, tránh bị mất, hỏng,... 

Trong hoàn cảnh nguy hiểm và không thể tiến hành quay chụp công khai, công nghệ kĩ thuật hỗ trợ rất nhiều cho nhà báo lấy được thông tin và ghi lại bằng chứng xác thực, phục vụ cho bài viết và đối chất sau này.

Làm một nhà báo điều tra chân chính không hề dễ, nhưng không phải là không thể nếu bạn có đam mê và nhiệt huyết, muốn thử sức và cống hiến. Linh hoạt và biết áp dụng nhiều kỹ năng vào thực tế sẽ giúp bạn rất nhiều trong quá trình tác nghiệp của mình.

Thu Hà