Giao lưu trực tuyến: Khi phụ nữ làm báo điều tra

Nài lĩnh vực báo chí điều tra mà cơ quan tôi đang thực hiện thì tôi có nhận thêm làm tại các điểm nóng, thiên tai, bão lũ. Tuy nhiên nếu nửa đêm đi tác nghiệp đột xuất thì không có vì các kế hoạch điều tra đều phải lên kế hoạch từ trước và phải chuẩn bị đầy đủ mọi thứ.

Đôi khi tôi cứ bị công việc cuốn vào, thậm chí điện thoại người thân gọi cũng không trả lời. Tôi đã gặp trường hợp có cô em gọi cho tôi mà tôi không nghe máy. Cô ấy cứ tưởng tôi gặp vấn đề gì nên đã tìm đến tận nhà để hỏi. Lúc đó tôi rất ngạc nhiên vì tôi vẫn bình thường. Việc bị người nhà trách mắng vì mình quá bận rộn là điều tôi thường gặp phải.

Đã từng có trường hợp đe doạ đến tính mạng của người thân và gia đình tôi. Khi đó tôi cùng trao đổi với cơ quan nơi tôi làm việc. Những đối tượng đe doạ gia đình tôi là xã hội đen. Vì vậy tôi phải chuẩn bị nhiều tình huống và khả năng để bảo vệ người thân, đồng thời vẫn quyết định phát sóng chương trình phóng sự.

Đối với cá nhân tôi thì không. Tôi là nữ giới nên tôi sẽ cẩn trọng hơn. Trước khi thực hiện đề tài tôi đều đưa ra những tình huống trước, trong và sau khi tác nghiệp. Còn những trường hợp nằm nài dự đoán, mình chỉ cần cẩn thận sẽ tránh được những rủi ro.

Loại hình truyền hình chủ yếu chuyển tải thông tin qua hình ảnh. Các tác phẩm đó đều phải quay trộm và chờ đợi khi nào đối tượng hành động mới có thể quay. Điều khó khăn nhất là làm sao để lấy được hình ảnh, video hiện trường để có bằng chứng xác thực cho tác phẩm của mình. Mặt khác còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố: thời tiết, địa hình….

Không phải sự thật nào cũng có thể đăng tải trên báo. Sự việc nào cũng có hai chiều. Một mặt phải tôn trọng sự thật, nhưng phải xem sự thật ấy ảnh hưởng như thế nào khi được đăng tải, nhiều khi mình giấu sự thật đi nhưng không phải bao che mà do phải tùy thuộc vào tình huống được đăng tải.

Bản thân không nằm trong hoàn cảnh nên tôi không dám nói gì về trường hợp này. Quan điểm của tôi, không bao giờ bất chấp tính mạng để tác nghiệp. Tôi cũng tin rằng không cơ quan báo chí nào muốn hy sinh phóng viên của mình để lấy tác phẩm.

Thực sự quan điểm của tôi là làm báo chí điều tra thì phải dấn thân, nhưng dấn thân phải có điểm dừng. Mọi chuyện đều có ranh giới nhất định. Ví dụ như câu chuyện vừa chia sẻ ở phần trên về những cám dỗ trong nghề, đó là những tình huống mình không thể lường trước được. Nếu như nhà báo không tỉnh táo thì sẽ rất dễ bị sa vào cạm bẫy. Mình phải luôn nhớ rằng mình là phóng viên, là nhà báo và mình chỉ được phép đi tìm thông tin đúng sự thật. Mình không có quyền phán xét ai đúng ai sai, không thể làm thay công việc, chức năng của các cơ quan điều tra.

Theo tôi thì nếu chỉ có đam mê và xả thân thôi là không đủ để làm tác phẩm điều tra bởi nó có thể mang đến nguy hiểm. Nhiều phóng viên trẻ mới vào nghề thường có quan niệm sai lầm, người làm điều tra quan trọng nhất là cần sự tỉnh táo còn xả thân và đam mê chỉ xếp hàng thứ hai. Tất cả đều hướng chung mục đích là đưa thông tin trung thực, đa chiều, khách quan.

Tôi nghĩ có phần đúng vì nhiều người tìm cách tiếp cận báo chí để bịt thông tin của bản thân, vì họ sai họ sợ. Nhưng phóng viên có thể  tiếp cận thông tin một cách gián tiếp để thực hiện đề tài, phóng viên nên hạn chế tiếp cận trực tiếp với các đối tượng này.

Những hiệu ứng xã hội mà những tác phẩm tôi và ekip cùng thực hiện là điều mà công việc mang lại lại cho tôi. Tôi nghĩ các tác phẩm của mình khiến xã hội tốt hơn, đó chính là niềm tự hào của bản thân.

Tôi nghĩ rằng sau nhiều năm làm mảng báo chí điều tra thì công việc này thật sự là  đam mê của  tôi, tôi nuôi dưỡng nó, nó đã ăn sâu vào trong máu của tôi nên 99% tôi sẽ không bỏ nghề.

Một tác phẩm hay  trước tiên phải ở đề tài bởi chúng ta có làm tốt phần kỹ thuật nhưng nếu đề tài không hay cũng không thể lôi cuốn khán giả.

Muốn có đề tài hay thì chúng ta phải rèn luyện kỹ năng đọc. Đọc càng nhiều thì càng có thêm nhiều thông tin, có thêm nhiều góc nhìn mới khác nhau để đưa vào tác phẩm của mình.

Một điều cần lưu ý là nhà báo cần quan sát vấn đề ở cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Nhà báo phải nhìn rộng hơn, không nên nhìn ở một góc hẹp mà phải nhìn một cách toàn diện.

Theo tôi thì phóng viên trẻ mới vào nghề trước hết phải tìm hiểu xem mình có thực sự yêu thích mảng điều tra không rồi mới đi sâu. Khi chưa đủ thông tin, chưa đủ kiến thức nền mà nếu đi luôn vào đề tài gai góc thì rất khó để làm được tác phẩm điều tra.

Tôi nghĩ không nên phân biệt nam hay nữ khi làm báo điều tra vì điều quan trọng là bạn có đam mê hay không. Biết rằng là phụ nữ thì sẽ gặp nhiều khó khăn nhưng tôi cho rằng chỉ cần đam mê, dám dấn thân, lòng nhiệt huyết thì nhất định sẽ tạo được dấu ấn riêng cho mình bởi những tác phẩm chất lượng.

Người làm báo thường xuyên gặp phải những cám dỗ như bị tiếp cận và các đối tượng xấu tìm mọi cách mua chuộc và bưng bít thông tin. Quan trọng là nhà báo cần có bản lĩnh để  vượt qua những cám dỗ đó. Niềm tự hào của nhà báo là mang đến niềm tin cho độc giả, vì quyền lợi của người dân nên quan trọng nhất là mình phải thông tin trung thực, chính xác và giữ được cái tâm trong mình.

Những phóng viên nữ có mong muốn theo đuổi con đường báo chí điều tra thì cần cẩn thận và khắc phục những nhược điểm về sức khỏe, gia đình. Về mặt làm nghề, hãy mở rộng góc nhìn, luôn đặt câu hỏi về vấn đề mình đang thực hiện, có uẩn khúc gì phía sau không. Quan trọng nhất, chúng ta phải có đạo đức nghề nghiệp bởi ảnh hưởng của báo chí điều tra rất lớn, nếu làm sai thì sẽ khó có cơ hội sửa chữa. Đặt lương tâm, đạo đức nghề nghiệp lên trước hết mới có thể làm được báo chí điều tra. Trong báo chí điều tra hiện nay, chúng ta hay gặp lỗi về điều tra nhập vai. Điều tra nhập vai là vi phạm đạo đức nghề nghiệp, chỉ trong vài trường hợp mới được phép.