Nhật ký xuyên đạn và hành trình xuất bản thành thơ

(Sóng trẻ) - Từng là sinh viên Vật lý trường Đại học Tổng Hợp, tự nhận học văn chỉ toàn “ba trừ”, cựu chiến binh Đỗ Văn Thống đã đi qua chiến trường Quảng Trị khốc liệt để rồi trở về với “Chuyện Đời Tôi”.

"Chuyện đời tôi" là một tập thơ mộc mạc, chân thật, như một bản biên niên sử bằng cảm xúc của cả một thế hệ trong thời hoa lửa, nơi từng tấc đất còn in dấu chân những người lính.

Từ chiến hào đến nhật ký xuyên đạn

Năm 2018, khi đã nghỉ hưu và trong thời điểm dịch COVID-19, ông Thống kể rằng ông bắt đầu viết lại những ký ức tuổi trẻ, chưa hề nghĩ tới việc làm một tập thơ. Ông chia sẻ: “Tôi viết đầu tiên là nhớ, tức là người già hay hồi ức lại thời trẻ”. Cứ sau mỗi kỷ niệm được ghi ra, ký ức khác lại ùa về, nối tiếp nhau thành trang viết, khiến ông như sống lại từng khoảnh khắc giữa chiến trường.

Là người học khoa học tự nhiên, ông kể rằng: “Viết thơ khó lắm”. Nhưng nhà văn Phan Hách - người thầy, người bạn - đã động viên ông: “Bút lực của cậu còn khỏe, cứ viết bằng cảm xúc của mình”. Chỉ trong sáu tháng, ông cho biết, “Chuyện Đời Tôi” thành hình, mang theo nhịp tim và mùi khói lửa của một thời.

Điểm đặc biệt của tập thơ là tính chân thực. Ngoài ký ức, ông còn giữ lại cuốn nhật ký từng liều mình giấu trong ba lô mang vào chiến trường - kỷ vật hiếm hoi ghi lại cảm xúc giữa lửa đạn. Trong một trận đánh ác liệt ở Quảng Trị, cuốn sổ ấy bị đạn xuyên thủng, để lại trên từng trang giấy những vết rách như dấu tích chiến tranh. Ông từng chia sẻ, cuốn sổ ấy không chỉ là kỷ vật, mà dường như cũng từng là một người “đồng chí” cùng ông đi qua lửa đạn. Với ông, những vết thương trên giấy là chứng tích không lời về sự khốc liệt, đồng thời cũng là động lực để ông viết nên “Chuyện đời tôi”.

Quảng Trị năm 1972 là chiến trường ác liệt, nơi hàng vạn chiến sĩ ngã xuống trong 81 ngày đêm giữ từng tấc đất. Nhắc lại những ngày ấy, ông kể rằng có lúc đi dự lễ kỷ niệm, nghe thuyết minh mà thấy chưa đúng với thực tế. Ông chỉ nhẹ nhàng góp lời: “Đừng để người ta hiểu lầm như quân ta vây thành kiểu trung cổ. Câu nói ấy khiến vị chính ủy sư đoàn đứng cạnh cũng bật cười, nửa đùa nửa thật: Nếu đúng như các cô nói thì chỉ huy bọn tôi… khổ lắm đấy”.

Từ trải nghiệm cá nhân, ông nhấn mạnh rằng những trận đánh ác liệt nhất không chỉ diễn ra trong Thành cổ, mà còn tập trung ở các chốt chặn, vùng ven thị xã để bảo vệ vòng ngoài. Để tái hiện chính xác, ông không chỉ dựa vào hồi ức mà còn đọc nhiều tài liệu tổng kết chiến dịch, tham dự hội thảo để có cái nhìn toàn cảnh. Ông nói: “Ở chiến trường, ai biết chỗ mình thôi, không ai biết hết được”. Nhờ vậy, thơ ông vừa là ký ức cá nhân, vừa là chứng tích chung của một thế hệ.

“Thành Cổ một bản tráng ca

Bi hùng, hào sảng vang xa muôn đời

Quảng Trị - ký ức trong tôi

Đỉnh cao trải nghiệm cuộc đời tồn sinh...”

(Trích “Chuyện đời tôi” – Tác giả: Đỗ Văn Thống)

Từ nỗi niềm cá nhân đến tiếng nói của cả một thế hệ

Hoàn thành bản thảo, ông vẫn tự khiêm tốn: “Thật ra bác nói cái thơ của bác về mặt góc độ phê bình văn học hay là dưới góc độ học thuật ấy thì nó không là cái gì đâu... bác tự đánh giá là về mặt học thuật không có gì”.

Nhưng ông kể rằng nhà văn Phan Hách – người thầy văn chương – lại nhìn thấy giá trị trong ông: “Ông bảo chính cái thô mộc, cái gọi là giản dị nhất của cậu chính là giá trị ở đấy, người đọc người ta thấy nó thật. Cái này cậu phải xuất bản, vì nó không phải của cậu nữa. Cái cuốn này nó của cả một thế hệ. Không phải của cậu đâu. Nhiều người đọc cuốn này người ta nhận ra mình trong đó”.

Sức lan tỏa của tập thơ được chứng minh ngay cả qua phản hồi của độc giả. Có người chia sẻ với ông: “Lần đầu tiên tôi đọc. Tôi đọc một mạch, không ngừng nghỉ”. Ngay trong gia đình, thơ ông cũng khơi gợi cảm hứng. Ông nhớ lại, trong một bài tập làm văn, cậu cháu trai học lớp 3 đã viết: “Qua những vần thơ mộc mạc mang đậm phong cách làng quê, em nhận ra rằng những ngôn từ giản dị hằng ngày cũng có thể trở thành kiệt tác nếu ta có một trí óc minh mẫn và sáng suốt… Lớn lên, em cũng muốn trở thành nhà thơ như ông. Em rất kính yêu ông”.

Từ trang sách đến cuộc đời, thơ ông đều tìm được sự đồng cảm nơi trái tim con người. Khi được hỏi nhắn nhủ gì tới thế hệ trẻ đang tập làm thơ, ông chỉ cười hiền và chia sẻ:“Hãy viết bằng cái cảm xúc thật của mình, viết thế nào thì viết thế ấy”. Lời khuyên giản dị ấy trở thành cốt lõi của một đời thơ - thơ không cần hoa mỹ, chỉ cần thật để chạm đến trái tim người đọc, để ký ức, trải nghiệm và cảm xúc sống lại qua từng câu chữ.

Với ông, “viết thật” không chỉ là cách làm thơ, mà còn là cách sống của một thế hệ từng đi qua chiến tranh. Giữa khói lửa, họ đã giữ lấy sự chân thành để tồn tại, để ghi nhớ, để tiếp tục bước đi. Và đó cũng là điều ông muốn gửi lại cho những người trẻ hôm nay: hãy sống thật, viết thật, giữ lấy sự giản dị và chân thành, bởi chỉ có sự thật mới chạm được đến trái tim và trở thành ký ức bền lâu của một dân tộc.