Hồi chuông cảnh tỉnh về nạn mang thai tuổi vị thành niên

(Sóng trẻ) - Tuổi vị thành niên là một thế giới đầy những điều chưa biết. Thế giới ấy tồn tại một vấn đề âm thầm nhưng rất nghiêm trọng, đặt ra câu hỏi lớn cho xã hội về hệ lụy của vấn nạn mang thai tuổi vị thành niên.

Những bước chân vội vàng

Năm 2021, Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tiến hành khảo sát tại Việt Nam và cho thấy tỷ lệ nam thanh niên quan hệ tình dục trước 15 tuổi là 0,2%. Trong khi đó, tỷ lệ này ở nữ giới lên đến 1,1%, cao hơn nam giới 0,9%.

Những con số này đã phản ánh vấn nạn mang thai sớm ở nữ giới tuổi vị thành niên. Đặc biệt, đây là giai đoạn đầy mâu thuẫn và biến động trong tâm lý. Khi một cô gái vẫn đang trong quá trình trưởng thành, chưa hoàn toàn phát triển về cả thể chất lẫn tinh thần, nhưng lại phải đối mặt với một trách nhiệm to lớn mà tuổi đời chưa đủ để hiểu hết.

Bác sĩ Sản Phụ khoa Phạm Thị Hường, Bệnh viện đa khoa huyện Quỳnh Phụ cho biết: “Tôi từng gặp rất nhiều trường hợp bạn trẻ mang thai mà không hề hay biết. Điển hình như trường hợp một bé gái mới chỉ 14 tuổi, đến bệnh viện trong tình trạng đau bụng nặng. Em gái chỉ nói bị đau bụng, chưa nhận ra mình đang mang một sinh linh bé nhỏ. Khi đến bệnh viện, em bị ngôi ngược, con đã sổ hết tay chân, chỉ còn mắc mỗi đầu. May mắn, sau khi hồi sức cấp cứu, sức khỏe mẹ và bé đã ổn định”. Đây là một trong những trường hợp nguy hiểm khi mang thai trong độ tuổi vị thành niên. 

Mang thai ở tuổi vị thành niên có thể dẫn tới tình trạng bất ổn tâm lý. Một trong những cảm xúc đầu tiên là sự hoang mang và sợ hãi. Các bạn trẻ cảm thấy không chắc chắn về khả năng làm mẹ, lo lắng về sức khỏe của bản thân và đứa trẻ. Cô gái nhỏ trong trường hợp trên khi nói chuyện với bác sĩ Phạm Thị Hường run run giọng, hỏi: “Con phải học cách làm một người mẹ... ngay từ bây giờ sao ạ?”.

Những kỳ vọng về tương lai, việc học tập, sự nghiệp và sự tự do của trẻ vị thành niên sẽ bị đe dọa nghiêm trọng. Điều này dẫn đến cảm giác tiếc nuối hoặc hụt hẫng vì không thể theo đuổi ước mơ như bạn bè đồng trang lứa.

Mang thai ở tuổi vị thành niên thường đi kèm với nỗi lo về kinh tế và tương lai. Thiếu thu nhập ổn định khiến các bạn trẻ dễ mất phương hướng, rơi vào trạng thái hoang mang, lo lắng. 

Bác sĩ Sản Phụ khoa Đào Thị Huyền chia sẻ: “Mang thai ở độ tuổi còn quá trẻ, sinh lý sinh dục chưa ổn định, các em gái nhỏ bị ảnh hưởng nghiêm trọng tới tâm lý. Trong quá trình chăm con, thường xảy ra các vấn đề tâm lý như trầm cảm; sợ hãi về việc bị xã hội đánh giá, kỳ thị; cảm giác bị cô lập, thiếu sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè”.

Những ‘vết hằn’ dài lâu

Mang thai khi chưa đủ tuổi trưởng thành phá vỡ các giá trị văn hóa tích cực, vốn là nền tảng xây dựng một xã hội phát triển và bền vững. Giáo dục là cánh cửa để vươn tới một cuộc sống tốt đẹp hơn, cả về kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, khi các bạn trẻ mang thai sớm, họ thường phải rời khỏi ghế nhà trường, từ bỏ cơ hội học hành để tập trung vào việc làm mẹ hoặc lao động kiếm sống. Điều này không chỉ tước đi cơ hội của cá nhân mà còn làm suy yếu giá trị văn hóa coi trọng tri thức và giáo dục như động lực chính cho sự phát triển của cộng đồng.

Chị T.T.M.A - sinh viên Đại học Thương Mại chia sẻ suy nghĩ khi có bạn mang thai trong tuổi vị thành niên: “Khi quyết định từ bỏ con đường học vấn để sinh con, bạn không chỉ đánh đổi cơ hội học tập, mà còn đánh mất những năm tháng quý giá để trải nghiệm và trưởng thành”.

Chị B.T.H.T - sinh viên Đại học Giao thông vận tải cho biết: “Tuổi vị thành niên là giai đoạn phát triển bản thân nhưng có nhiều người lại chọn sinh con, bỏ học. Điều đó sẽ giới hạn khả năng tiếp cận tri thức và cơ hội nghề nghiệp của các bạn trẻ trong tương lai”.

Mang thai tuổi vị thành niên ảnh hưởng trước nhất đến sức khỏe của các bạn trẻ và cả em bé sinh ra. Chia sẻ về vấn đề này, bác sĩ Phạm Thị Hường nói: “Thường mang thai sớm xảy ra với những bạn có bố mẹ đi làm xa, ở với ông bà, không có sự giám sát chặt chẽ của bố mẹ. Điều này dễ dẫn đến quyết định phá thai. Nếu đến những phòng khám tư nhân không chính thống rất dễ gây ra tình trạng thủng tử cung, sót rau, sót thai, chảy máu, băng huyết…. Nghiêm trọng hơn đối với các bạn trẻ là cơ hội mang thai lần sau rất khó”. 

Theo báo cáo của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) năm 2022, với khoảng 300.000 ca/năm, Việt Nam nằm trong nhóm 20 nước có tỷ lệ phá thai vị thành niên cao nhất thế giới. Trong số này 30% là phụ nữ 15-19 tuổi, với 70% là học sinh, sinh viên. 

Với những em bé sơ sinh, bác sĩ Đào Thị Huyền chia sẻ: “Em bé có thể bị suy dinh dưỡng trong thai kỳ, do mẹ không cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng. Ngoài ra, em bé dễ mắc bệnh lý vì mẹ vị thành niên không có điều kiện khám sức khỏe thai kỳ đầy đủ và tâm lý lo sợ, che giấu. Nghiêm trọng hơn, nếu sức khỏe em bé không tốt, nguy cơ sinh non rất cao, sau sinh nuôi bé vất vả, tỷ lệ tử vong sau sinh cũng cao. Bên cạnh đó, các bé dễ mắc bệnh lý do mẹ vị thành niên không có điều kiện khám sức khỏe thai kỳ đầy đủ”.

Không những vậy, vấn nạn này còn đặt ra thách thức lớn đối với hệ thống y tế và các chính sách xã hội. Việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ và trẻ sơ sinh đòi hỏi nguồn lực lớn. Trong khi đó, sự thiếu hụt chương trình giáo dục giới tính toàn diện ở nhiều nơi khiến vấn nạn mang thai sớm tuổi vị thành niên có nguy cơ tái diễn cao.

Để phòng ngừa, giảm thiểu tình trạng mang thai sớm vị thành niên cần sự chung tay của tất cả mọi người. Trước nhất, cần đẩy mạnh giáo dục giới tính trong trường học, giúp các em hiểu về sức khỏe sinh sản và tình dục an toàn. Đồng thời, việc cải thiện tiếp cận dịch vụ y tế như tư vấn, biện pháp tránh thai và hỗ trợ tâm lý cũng rất cần thiết. Một phần không thể thiếu là gia đình, người thân cần tạo môi trường cởi mở để con cái chia sẻ. Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội là chìa khóa để giải quyết vấn nạn đáng báo động: Mang thai sớm tuổi vị thành niên.