Người ‘canh giấc’ những ‘linh hồn bất tử’ – Bài 3: Lời hứa không quên

(Sóng trẻ) - Trở về từ chiến trường Quảng Trị, cựu chiến binh Phạm Song Toàn (82 tuổi) không thể nguôi ngoai nỗi ám ảnh về những đồng đội nằm lại nơi đất mẹ. Gần 30 năm qua, ông vừa làm quản trang, vừa miệt mài tìm kiếm đồng đội như một lời hứa không bao giờ quên.

Dành dụm từng đồng lương ít ỏi để đi tìm mộ đồng đội

Những người quản trang tóc đã hoa râm, mắt đã mờ nhòe… vẫn ngồi ngâm thơ, đọc thơ, đọc báo cho các liệt sĩ nghe sau khi đã hoàn tất công việc của mình. Dường như những thói quen khi sống và chiến đấu cùng đồng đội trong chiến trường vẫn được các thương bệnh binh, cựu chiến binh, thanh niên xung phong giữ nguyên như giữ một điều gì đó thân thuộc, như một sợi dây kết nối duy nhất giữa họ với những người đồng đội đã ngã xuống. Những thói quen ấy không phải là để nhớ mà là để giữ lấy một phần hồn, một phần tinh thần của chiến trường.

Câu chuyện của Phạm Song Toàn, người cựu chiến binh đã 82 tuổi, vẫn là một câu chuyện đầy nước mắt về lòng trung thành, về tình đồng đội thiêng liêng và những nỗi đau chưa bao giờ nguôi ngoai. Ông không thể quên được những gương mặt của những người bạn chiến đấu đã vĩnh viễn nằm lại nơi đất mẹ, và từ khi trở về với cuộc sống bình yên, ông không thể nào yên lòng khi nghĩ đến những phần mộ chưa được tìm thấy. Họ, những người lính anh dũng, không ai có thể trả lại họ tên, không ai có thể kể lại câu chuyện của họ.

Dù đã trải qua bao nhiêu năm tháng gian khó, dù phải đối mặt với những thiếu thốn, ông Toàn vẫn dốc hết sức mình để đi tìm mộ các liệt sĩ. Không phải vì sự vinh danh hay thưởng công, mà đơn giản, đó là vì một món nợ ân tình không thể nào trả hết được – món nợ với những người bạn, những người đã cùng ông chiến đấu, đã cùng ông chia sẻ giọt mồ hôi, máu và nước mắt, nhưng lại không có cơ hội trở về. Những đồng lương ít ỏi, dù phải chắt chiu từng đồng để sống qua ngày, ông vẫn dành dụm để lên đường. Và trên những con đường bụi bặm, ông không tiếc sức, không tiếc tuổi xuân, đi qua từng nghĩa trang, tìm kiếm từng phần mộ liệt sĩ.

Ông không chỉ tìm về những người bạn thân thiết của mình mà còn ghi lại tên tuổi của gần 3.000 liệt sĩ để trả lại họ danh phận, dù biết rằng công việc ấy dường như không có điểm dừng. Cứ thế, năm này qua năm khác, ông ra đi tìm đồng đội. Đôi chân đã mỏi, nhưng tấm lòng ông thì vẫn vững vàng, không bao giờ ngừng lại.

Ông nói: “Những giấc mơ về các đồng đội vẫn đến với tôi mỗi đêm, khi tôi tỉnh dậy, tôi vẫn nghe thấy tiếng gọi tên họ. Họ đang ở đâu, làm sao để tôi đưa họ về với gia đình, quê hương? Nếu không có họ, tôi đâu có thể trở về.” Và chính từ nỗi ám ảnh ấy, ông Toàn bắt đầu cuộc hành trình kéo dài suốt hàng chục năm, giúp đưa về quê hương, với đất mẹ, 16 liệt sĩ đã nằm lại nơi chiến trường.

Giao cảm với đồng đội bằng đọc thơ Tố Hữu

Dù đã cao tuổi, đôi chân không còn nhanh nhẹn, cơ thể yếu dần, nhưng mỗi lần ông Phạm Song Toàn cầm tập thơ của nhà thơ Tố Hữu đọc cho các liệt sĩ nghe, ông cảm thấy một sự giao cảm sâu sắc như thể họ vẫn đang đứng đó, nghe ông, lắng nghe từng câu chữ mà ông cất lên từ tận trái tim. Thơ của Tố Hữu không chỉ là ngôn từ, mà là linh hồn của những người chiến sĩ đã hy sinh. Mỗi bài thơ ấy, ông đọc cho các đồng đội nghe như thể họ đang đứng bên cạnh mình, vẫn còn sống, vẫn còn chiến đấu, và vẫn còn chia sẻ nỗi đau.

Những bài thơ ấy không chỉ là ký ức về chiến trường, mà còn là lời hứa không bao giờ quên. Mỗi vần thơ là một lần ông nhắc nhớ về họ, nhắc nhớ về những người đã từng cùng nhau lăn xả vào cuộc chiến, cùng đổ máu, cùng hy sinh. “Tôi đọc thơ cho các đồng đội nghe, để họ biết rằng tôi vẫn còn nhớ, vẫn còn yêu thương, vẫn luôn ở bên họ dù thời gian đã qua. Cái tôi có thể làm, chỉ là đọc những bài thơ ấy – để họ không quên, và để tôi không quên,” ông Toàn chia sẻ trong ánh mắt rưng rưng, đôi tay run rẩy cầm tập thơ đã ngả màu thời gian.

Chính vì vậy, khi đọc thơ cho các liệt sĩ, ông không chỉ là người truyền tải những vần thơ thiêng liêng mà còn là người kể lại những câu chuyện về sự sống, về sự hy sinh, về tình đồng đội mà ông và những người lính đã trải qua. Từng lời thơ như là nhịp đập của trái tim ông, hòa quyện vào gió, vào đất, vào những nấm mồ vĩnh cửu dưới lòng đất. Ông không mong muốn sự vinh danh hay phần thưởng nào, chỉ mong sao những phần mộ liệt sĩ được khắc tên để những người anh hùng ấy không còn bị lãng quên.

“Giờ tôi chỉ còn mong, nếu tôi không còn nữa, thì người tiếp quản công việc này sẽ tiếp tục làm việc với cả tấm lòng. Để nơi này luôn được chăm sóc, luôn được sạch đẹp, để các đồng đội tôi có thể an nghỉ thật yên bình,” ông nghẹn ngào.

Với ông, công việc quản trang không phải chỉ là công việc, mà là sự tri ân, là tình yêu không lời dành cho những người bạn đã vĩnh viễn ra đi. Ông không cần gì ngoài một lời cảm ơn, một nén hương, một đêm lễ thắp sáng những phần mộ, để họ luôn được nhớ đến.

Và, như vậy, ông vẫn tiếp tục làm công việc của mình – một người lính trong trái tim, một người quản trang tận tụy, với tất cả những gì mình có, để các liệt sĩ không bao giờ cô đơn.